Ημερολόγιο 2010: Νυμφαίον

Το Νυμφαίον εγείρεται θαυμαστό σε υψόμετρο 1.350 μ. στο Βίτσι, ανάμεσα σε Φλώρινα και Καστοριά, περιβαλλόμενο με τεράστια δάση και αλπικούς λειμώνες. Οι πολυάριθμοι τώρα επισκέπτες του καταπλήσσονται όταν, ξαφνικά στο πουθενά, αντικρύζουν τα περήφανα αρχοντικά του, δεμένα με πέτρα, ξύλο, σιδεριές και γύρω-γύρω κεντημένα καλντερίμια, σε ένα αρμονικό σύνολο υψηλού φυσικού κάλλους και βαρύτιμης πολιτιστικής κληρονομιάς. Ποιοι, με τι, γιατί εκεί και πότε τα έκαναν τόσο πλούσια κι όμορφα όλα αυτά; Στο ερώτημα απαντάει η Ιστορία. Το μοναδικό χωριό συνοίκισαν το 1389 οι περίφημοι Βλάχοι Οδίται των βυζαντινών χρονικών όταν, υπερασπιζόμενοι την πατρώα Αυτοκρατορία, έχασαν την τελευταία μάχη κατά των Οθωμανών που υπό τον Σουλτάνο Μουράτ Α΄ προήλαυναν ακάθεκτοι προς το γειτονικό Κοσσυφοπέδιο. Τότε απεσύρθησαν ένοπλοι με τις οικογένειές τους στο απρόσιτο βουνό όπου πολύ σύντομα απέσπασαν το προνόμιο να κρατούν τα όπλα τους, να αυτοδιοικούνται υπό την προστασία της Βασιλομήτορος Βαληντέ Σουλτάνας και η χώρα τους να παραμένει άβατη στους κατακτητές. Βλάχοι Οδίται ονομάχονταν οι επιχώριοι αυτόχθονες Έλληνες Μακεδόνες, Θεσσαλοί, Αιτωλοί και Ηπειρώτες που από τον 2ο μ.Χ. αιώνα επάνδρωναν τα τέσσερις αυτές Ρωμαϊκές Λεγεώνες. Τα επόμενα χίλια διακόσια χρόνια εφύλασσαν δια βίου τις αυτοκρατορικές οδούς και τις κλεισώρειες. Έτσι, λατινοφώνησαν στη γλώσσα. Το χωριό ονομάζονταν Νιβεάστα που στα βλάχικα, στη λατινική λαλιά, σημαίνει ταυτόχρονα Νύφη, Αθέατη και Χιονάτη. Οι κάτοτκοί της, ονομάστηκαν Νιβεστιάνοι. Οι Οθωμανοί την ονόμασαν Νέβεσκα που στ' αρβανίτικα σημαίνει Σαν εμάς δεν έχει! Η Νέβεσκα καταγράφεται στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 1477 και του 1530 έως την αυγή του 20ού αιώνα. [...] (από την εισαγωγή του συγγραφέα)