Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση (1450-1850)

Η έκδοση του τρίτου τόμου της επιβλητικής σειράς "Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση" συνιστά μια κατά πάντα σημαντική υπόμνηση της επιστημονικής στρατηγικής αλλά και του ερευνητικού κεκτημένου που προσδιόρισαν τη φυσιογνωμία του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών. Ως προς την επιστημονική στρατηγική, το πρόγραμμα των "Ελλήνων Ζωγράφων" που εμπνεύσθηκε, σχεδίασε και έθεσε στην οδό της πραγμάτωσής του ο Μανόλης Χατζηδάκης με την έκδοση του πρώτου τόμου το 1987 μας υπενθυμίζει ότι το ΙΝΕ μελετά τη νεοελληνική ιστορική εμπειρία συνολικά, προσπαθώντας να περιλάβει στη θεματολογία των ερευνών του τις πολυποίκιλες εκφάνσεις του ιστορικού βίου και της δημιουργικής έκφρασης ενός ζώντος λαού. Αυτή η επιστημονική λογική της πολυμέρειας των ερευνητικών ζητήσεων κατέστησε εξ υπαρχής ευπρόσδεκτη την πρωτοβουλία του Χατζηδάκη να εντάξει στους κόλπους του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών της χώρας και την προβληματική της απογραφής της καλλιτεχνικής δημιουργίας του νέου ελληνισμού στον τομέα της ζωγραφικής. Έτσι η τέχνη και η ιστορία της κατέστησαν από τη δεκαετία του 1980 ένα από τα ενεργά και παραγωγικά αντικείμενα των ερευνητικών δράσεων του ΙΝΕ. Ως προς το άλλο στοιχείο που προσδιορίζει την επιστημονική φυσιογνωμία του ΙΝΕ, το ερευνητικό κεκτημένο που συγκροτήθηκε κατά την υπερπεντηκονταετή πλέον διαδρομή του θεσμού, το πρόγραμμα των Ελλήνων Ζωγράφων συνέβαλε με συστηματικό τρόπο και μεθοδικότητα στον εμπλουτισμό του πρωτογενούς υλικού και στη συγκρότηση σωμάτων τεκμηρίων που καθιστούν τη διεξαγωγή της έρευνας του νέου ελληνισμού αντικείμενο εμπειρικά προσβάσιμο και ελέγξιμο επί τη βάσει της λογικής της υπόθεσης και της επαλήθευσης που απαιτεί η επιστημονική μέθοδος αναζήτησης της ιστορικής αλήθειας. Ακριβώς επειδή αποτελεί επιβεβαίωση του χαρακτήρα της γενικότερης επιστημονικής κατεύθυνσης του Ινστιτούτου, συνιστά για όλους μας στο ΙΝΕ πηγή μεγάλης ικανοποίησης η συμπλήρωση και παράδοση στην επιστημονική κοινότητα των ιστορικών της τέχνης και των μελετητών του μεταβυζαντινού πολιτισμού του πολύμοχθου έργου με το οποίο η Ευγενία Δρακοπούλου συνεχίζει το μνημειώδες εγχείρημα του Μανόλη Χατζηδάκη. Η Ευγενία Δρακοπούλου μαθήτευσε κοντά στον Χατζηδάκη από τα πρώτα βήματα του προγράμματος των "Ελλήνων Ζωγράφων" και με υποδειγματική αφοσίωση, επιμέλεια και αποτελεσματικότητα κατόρθωσε για περισσότερες από δύο δεκαετίες να κρατήσει το έργο ζωντανό και να το εμπλουτίσει, εκσυγχρονίζοντας τις μεθόδους και τεχνικές της προσέγγισης του θέματος, εντάσσοντας νέα σώματα πληροφοριών στο κεκτημένο της έρευνας, διευρύνοντας τον ορίζοντα της βιβλιογραφίας και του επιστημονικού προβληματισμού. Ο τρίτος τόμος του έργου τον οποίο μας προσφέρει σήμερα είναι κατά πάντα άξιος της κληρονομιάς του Μανόλη Χατζηδάκη, ο οποίος, είμαι βέβαιος, θα ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για την πρόοδο του έργου και θα αισθανόταν δικαιωμένος για την επιλογή του προσώπου της συνεργάτριάς του. [...] (Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, από τον πρόλογο του τόμου)