Όψεις της μορφής. Σημάνσεις του τοπίου

O Αντώνης Χατζηιωάννου και η Άζια Χατζηιωάννου - Δημοτάκη, ξεκίνησαν τη δημιουργία της Συλλογής τους εδώ και τρεις περίπου δεκαετίες, επιλέγοντας να εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στην ελληνική παραστατική ζωγραφική. Έκτοτε, τον κεντρικό άξονα της συλλογής τους συνέθεσαν ανθρωποκεντρικά κατά την πλειοψηφία τους έργα, ενώ δεν απουσιάζουν και οι τοπιογραφίες σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών. Στον φιλόξενο, υποδειγματικό χώρο της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων, παρουσιάζεται η έκθεση με τίτλο "Όψεις της Μορφής - Σημάνσεις του Τοπίου", με έργα μικρών και μεγάλων διαστάσεων από τη Συλλογή τους, δημιουργώντας ένα πρωτότυπο σύνολο που αποτελεί την πρώτη δημόσια προβολή της. Το μεγαλύτερο μέρος της Συλλογής συγκροτείται από πίνακες ζώντων Ελλήνων καλλιτεχνών, ενώ δε λείπουν και κάποιοι ιστορικοί εκπρόσωποι παλαιότερων γενεών. Σημαντική ακόμη είναι η παρουσία κορυφαίων εκπροσώπων της Ελληνικής Ζωγραφικής της γενιάς του ’50-’70, ενώ ιδιαίτερο βάρος έχει δοθεί στην απόκτηση ζωγράφων της γενιάς του ’80-’90, που εργάστηκαν με καινούριο όραμα και εξακολουθούν να διαγράφουν μια σπουδαία πορεία στο πλαίσιο των αναζητήσεων της νεότερης παραστατικής τέχνης. Πολλοί από αυτούς, αντιπροσωπεύονται με σημαντικό αριθμό χαρακτηριστικών έργων τους, πορτραίτων, τοπίων, ή άλλων συνθέσεων στη Συλλογή, ενώ έχουν εδώ και πολλά χρόνια διαμορφώσει σχέσεις αμοιβαίας φιλίας με το ζεύγος των συλλεκτών. Στην περίπτωση αυτή, γεννήθηκε ως εκ τούτου το ζήτημα της επιλογής. Κατ’ αναλογία με τον υψηλό αριθμό των διαθέσιμων στη Συλλογή έργων τους, αντιπροσωπεύονται στην πρώτη αυτή παρουσίαση μέρους της με περισσότερα από ένα έργα. Ένα ακόμη στοιχείο που αποτελεί, πιστεύω, καινοτομία και πλεονέκτημα της Συλλογής, που θα διαφανεί ξεκάθαρα στο εγγύς μέλλον, είναι η συνειδητή απόφαση του Αντώνη και της Άζιας Χατζηϊωάννου να εντάξουν σε αυτήν έργα παραστατικής ζωγραφικής που υπογράφονται από μια νεότερη, λαμπρή γενιά καλλιτεχνών, που εμφανίστηκαν στο εικαστικό προσκήνιο λίγο πριν ή και μετά το 2000. Είναι εκείνοι που συνθέτουν ένα ανανεωμένο τοπίο της ελληνικής παραστατικής ζωγραφικής, καταθέτοντας νέους δρόμους, και προτείνοντας ένα καινούριο λεξιλόγιο στο ζήτημα του θεματολογίου, της τολμηρής χρήσης της γραμμής και του χρωστήρα, της επιλογής μοντέλου από το στενό περιβάλλον τους στις προσωπογραφίες, της απεικόνισης του κατατμημένου αστικού χώρου χωρίς την πρόθεση εξωραϊσμού. Στο πλαίσιο αυτής της καταγραφής, διαφαίνονται, πιστεύω, κάποιες μικρές εμμονές, που χαρακτηρίζουν τις επιλογές του Αντώνη και της Άζιας Χατζηϊωάννου. Θα έλεγα ότι αδιαμφισβήτητα πρωτοστατεί το ζήτημα του κάλλους και ότι για το λόγο αυτό, συχνά θέλγονται από την απεικόνιση της νεότητας, στο πλαίσιο ενός γυμνού, μιας ονειρικής φιγούρας ή μιας προσωπογραφίας. Αποκύημα ίσως αυτού, ο μεγάλος σχετικά αριθμός των έργων της Συλλογής που καταπιάνονται με το ζήτημα του Χρόνου και της μεταφυσικής ερμηνείας του. Διακριτό επίσης κριτήριο αγοράς υπήρξε, τουλάχιστον κατά το παρελθόν, το ζήτημα της εντοπιότητας των έργων, από απόψεως θέματος και γραφής. Ωστόσο, τα τολμηρότερα αποκτήματα των τελευταίων ετών, συνηγορούν για μια σαφώς ωριμότερη θέαση της ουσίας της ζωγραφικής πράξης, όπου πρωταρχικό ζητούμενο αποτελούν η πρωτοτυπία του θέματος, η ποιότητα της σύνθεσης, του χρωστήρα και της γραφής, απαλλαγμένα από τα ζητήματα της εντοπιότητας ή της πρόθεσης εξωραϊσμού. [...] Καθώς αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω με τη σειρά μου τη χαρά για την πρώτη αυτή δημόσια παρουσίαση της Συλλογής και να ευχαριστήσω τον Αντώνη και την Άζια Χατζηϊωάννου για την εμπιστοσύνη τους, τους εκπροσώπους της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων για το συστηματικό έργο και τη φιλοξενία τους, τους ζωγράφους που τιμούν, ελπίζω, κι εμένα με τη φιλία τους, την Αφροδίτη Παναγιωτάκου για την καίρια προσθήκη στην έκδοση, καθώς και το Μιχάλη Βαρουξή για τον άθλο στον οποίο τον εξαναγκάσαμε -με εξαιρετικό, ωστόσο, αποτέλεσμα, κλείνω αυτό το σημείωμα με την παράθεση μιας πρόσφατης, δημοσιευμένης σημείωσης του Christopher Butler για την εν δυνάμει σχέση μας με τα έργα τέχνης, που συμπυκνώνει, πιστεύω, με τον καλύτερο τρόπο τις εικαστικές αξίες, την εντιμότητα της διαδικασίας και το τελικό κριτήριο επιλογής της παρούσας Συλλογής: "Η σχέση μας με τα έργα τέχνης, είναι αντίστοιχη με εκείνη που συνάπτουμε με τους ανθρώπους, και αυτό, αποτελεί σημαντικό παράγοντα κατά τη διαδικασία της απόλαυσης, όπου δεν μπορούν να αποκλειστούν η δημιουργία μιας ξεχωριστής συνθήκης ή συμπάθειας. Απολαμβάνοντάς τα, επιλέγουμε "την παρέα μας", το αντικείμενο συναναστροφής μας, έτσι ώστε θετικά αισθήματα οικειότητας, συμπάθειας και ευαρέσκειας να εμπεριέχονται στην επιλογή αυτή. Είναι ετούτες οι βασικές αμφίδρομες ανθρώπινες αξίες, που συνεπάγονται την πνευματική αλληλεγγύη με μια ορισμένη ομάδα, και που συχνά υποθάλπουν την απόλαυσή μας σε κάθε πεδίο τέχνης" (βλ. Christopher Butler, "Pleasure and the Arts", Oxford University Press, 2005). Ίρις Κρητικού Eπιμελήτρια της έκθεσης