Η τρίτη επανάσταση

Το τελευταίο μείζον έργο που δημοσίευσε ο Μάρεϋ Μπούκτσιν -κορυφαίος στοχαστής αλλά και ακτιβιστής του αναρχισμού, του κομμουναλισμού και της κοινωνικής οικολογίας- είναι η τετράτομη αυτή ιστορία των επαναστατικών κινημάτων που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη και την Αμερική κατά τους νεότερους χρόνους, ιδωμένη μέσα από το πρίσμα της ελευθεριακής δυναμικής τους. Η πρωτότυπη αυτή προσέγγιση φέρνει στην επιφάνεια ένα ευρύτατο φάσμα νέων ή παραγνωρισμένων υλικών σχετικά με το κοινωνικό υπόβαθρο και τη λαοκρατική προοπτική των μεγάλων επαναστάσεων. Διασώζει έτσι από την ιστορική αμνησία τα γεγονότα και τους ανθρώπους που, έστω και εφήμερα, έδωσαν σάρκα και οστά στις πιο ριζοσπαστικές ενοράσεις της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινότητας. Και υποδεικνύει με τον τρόπο του -έναν τρόπο όχι μόνο εμπνευσμένο από την πολιτική φιλοσοφία αλλά και τεκμηριωμένο εδώ από την ιστοριογραφία- την ύπαρξη μιας "επαναστατικής παράδοσης" και τη θέση που μπορεί να έχει στη συνείδηση των νεότερων γενιών. "Με τη δημοσίευση αυτού του βιβλίου ολοκληρώνεται η τετράτομη ιστορική μου αφήγηση για τα λαϊκά κινήματα της επαναστατικής εποχής. Το νήμα ξεκινά εδώ από τη Γερμανική Επανάσταση και, περνώντας από τους ξεσηκωμούς της Βαυαρίας, της Ουγγαρίας και της Αυστρίας, τερματίζει στην Ισπανική. Στη Γερμανική Επανάσταση του 1918, θεωρώ ότι οι προθέσεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ ήταν ίσως από τις ευγενέστερες, και στο πέτο μου φορώ ένα λουλούδι στη μνήμη της. Αλλά για τον γερμανικό επαναστατικό σοσιαλισμό, η στρατηγική της υπήρξε καταστροφική... Όσο για την Ισπανική Επανάσταση, ακόμα και σήμερα, από την απόσταση των 70 περίπου χρόνων, εξακολουθεί να σκιρτά η καρδιά ενός γέροντα σαν εμένα, για τον οποίο οι αναμνήσεις τού ξετυλίγματός της παραμένουν τόσο ζωντανές ώστε επισκιάζουν άλλες, πιο πρόσφατες... Η Ισπανία έδωσε στον κόσμο μια ουτοπική εικόνα του προλεταριάτου, που οι στοχαστές της επανάστασης την είχαν αντικρίσει ώς τότε μόνο στις στιγμές των πιο αχαλίνωτων φαντασιώσεών τους". Murray Bookchin