Η τρίτη επανάσταση

Το τελευταίο μείζον έργο που δημοσίευσε ο Μάρεϋ Μπούκτσιν -κορυφαίος στοχαστής αλλά και ακτιβιστής του αναρχισμού, του κομμουναλισμού και της κοινωνικής οικολογίας- είναι μια τετράτομη ιστορία των επαναστατικών κινημάτων που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη και την Αμερική κατά τους νεότερους χρόνους, ιδωμένη μέσα από το πρίσμα της ελευθεριακής δυναμικής τους. Η πρωτότυπη όσο και περιεκτική αυτή προσέγγιση φέρνει στην επιφάνεια ένα ευρύτατο φάσμα νέων ή παραγνωρισμένων υλικών σχετικά με το κοινωνικό υπόβαθρο και τη λαοκρατική προοπτική των μεγάλων επαναστάσεων. Διασώζει έτσι από την ιστορική αμνησία τα γεγονότα και τους ανθρώπους που, έστω και εφήμερα, έδωσαν σάρκα και οστά στις πιο ριζοσπαστικές ενοράσεις της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της κοινότητας. Και υποδεικνύει με τον τρόπο του -έναν τρόπο όχι μόνο εμπνευσμένο από την πολιτική φιλοσοφία αλλά και τεκμηριωμένο εδώ από την ιστοριογραφία- την ύπαρξη μιας "επαναστατικής παράδοσης" και τη θέση που μπορεί να έχει στη συνείδηση των νεότερων γενιών. Ο πρώτος αυτός τόμος ξεκινάει από τους πολέμους των χωρικών στο τέλος του Μεσαίωνα και προχωρεί στη συστηματική εξέταση της Αγγλικής, της Αμερικανικής και της Γαλλικής επανάστασης. "Ο τίτλος αυτού του βιβλίου, "Η τρίτη επανάσταση", προέρχεται από κάτι που μπορεί να φανεί σαν μια απροσδόκητη ιστορική σύμπτωση. Το αίτημα για μια ''Τρίτη επανάσταση'' προβλήθηκε όντως σε δύο μεγάλες επαναστάσεις: τη Γαλλική Επανάσταση, στην τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα, και τη Ρωσική Επανάσταση, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού... Καθώς εξέταζα τα γεγονότα αυτών των δύο περιόδων, μου φάνηκε συναρπαστικό -και κάτι παραπάνω από απλή σύμπτωση- ότι το ίδιο αυτό αίτημα, λέξη προς λέξη, τέθηκε τόσο στο Παρίσι όσο και στην Πετρούπολη προς το τέλος δύο ιστορικά κρίσιμων επαναστάσεων, που χωρίζονταν από ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι δύο λαοί που πρόβαλαν το αίτημα παρουσίαζαν βαθύτατες διαφορές στις κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες τους... Έστρεψαν ωστόσο το ίδιο σύνθημα ενάντια σε ένα φαινομενικά επαναστατικό καθεστώς που οι ίδιοι είχαν βοηθήσει να έρθει στην εξουσία και από το οποίο ένιωθαν πια προδομένοι." (Μurray Bookchin)