Ακεραιότητα και ευθύνη στην επιστημονική έρευνα

Η έκδοση περιλαμβάνει μια σειρά κειμένων, τα οποία πραγματεύονται διαστάσεις της έννοιας και του φαινομένου της επιστημονικής ακεραιότητας και των παραβιάσεών της. Αφορμές για αυτή την πρωτοβουλία στάθηκαν η αυξημένη αναγνωρισιμότητα του ζητήματος, το ενδιαφέρον του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου για τα όρια της ακαδημαϊκής ευθύνης και ελευθερίας, αλλά και τα ευρήματα του ερευνητικού προγράμματος DEFORΜ (DEtermine the global and Financial cost Of Research Misconduct), που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Η2020) και στο οποίο συμμετείχαν το Πανεπιστήμιο Κρήτης (Τμήμα Κοινωνιολογίας) και η πρώην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ) (νυν Τμήμα Πολιτικών Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής). Ορισμένα από τα κείμενα παρουσιάστηκαν στην επιστημονική ημερίδα με θέμα «Ακεραιότητα και ευθύνη στην επιστημονική έρευνα: Ζητήματα δικαίου και βιοηθικής», η οποία οργανώθηκε από την ΕΣΔΥ και το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου-Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, την Τρίτη 4 Δεκεμβρίου 2018 στο Αμφιθέατρο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας. Η ημερίδα εστίασε στη διερεύνηση των πλευρών της ερευνητικής δραστηριότητας, οι οποίες άπτονται του πεδίου της συνταγματικότητας, της δεοντολογίας και της βιοηθικής. Η συλλογή αυτών των κειμένων καταδεικνύει με σαφήνεια ότι η επιστημονική έρευνα αποτελεί ένα πεδίο όπου οι προκλήσεις είναι συνεχείς και διαχρονικές και όπου η επιστήμη, η ηθική και ο νόμος διασταυρώνονται μέσω νομικού, επιστημονικού και φιλοσοφικού λόγου. Παράλληλα, ανοίγει τον δρόμο για μια περαιτέρω διερεύνηση του ζητήματος στο πλαίσιο της πρόσφατης πανδημίας COVID-19, η οποία καθημερινά αναδεικνύει και οξύνει την πολυπλοκότητα, την έκταση και το περιεχόμενο διαχρονικών προκλήσεων στη σχέση επιστήμης και κοινωνίας, αλλά πολύ περισσότερο στην τριαδική σχέση επιστημονικής έρευνας, κοινωνίας και πολιτικών δημόσιας υγείας. Αν και είναι ακόμη νωρίς για την πλήρη ή έστω μερική αποτίμηση του χειρισμού, της αντιμετώπισης και των συνεπειών της πανδημίας σε κοινωνικο-οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, όπως και των συνεπειών στην τεκμηριωμένη πλέον βιβλιογραφικά και εμπειρικά «κρίση εμπιστοσύνης» στην επιστήμη, ένα πλήθος άλλων ζητημάτων που άπτονται αυτής της σχέσης, όπως η διαχείριση κρίσεων, η ασφάλεια και η (επαπειλούμενη) ιδιωτικότητα, έχουν έρθει στην επιφάνεια. Η πανδημία ανέδειξε ειδικότερες και καινοφανείς εκφάνσεις ζητημάτων, τα περισσότερα από τα οποία δεν είναι καινούργια αλλά παραμένουν και θα παραμένουν καίρια, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη μας προηγούμενες σχετικά πρόσφατες παρόμοιες κρίσεις όπως την «κρίση» που συνδέθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο με την αντιμετώπιση του Η1Ν1 και η οποία άφησε «κατάλοιπα» δυσπιστίας σε επιστήμονες, θεσμούς και πολιτικές ενισχύοντας εμμέσως «κινήματα» όπως το αντιεμβολιαστικό. Η τεράστια επίσης οικονομική κινητοποίηση σε επίπεδο έρευνας αναδεικνύει την ανάγκη ιδιαίτερα κριτικού στοχασμού αναφορικά με την τεκμηρίωση, την αποτίμηση των επιπτώσεων, την αναζήτηση και εφαρμογή λύσεων, και τον τρόπο λήψης αποφάσεων και κατανομής θεραπευτικών και διαγνωστικών πόρων βάσει συγκεκριμένων αρχών και κριτηρίων. Οι συγγραφείς του τόμου: Τίνα Γκαράνη-Παπαδάτου, Παναγιώτης Κάβουρας, Βασιλική Μολλάκη, Βασιλική Πετούση, Ειρήνη Σηφάκη, Δέσποινα Σκυβάλου, Κώστας Α. Χαριτίδης