Τα ελληνικά γράμματα και ο Αριστοτέλης στην αραβική παράδοση

Είναι γνωστό ότι οι Άραβες κατά την περίοδο της ακμής τους (8ος-13ος μ.Χ. αι.) σημείωσαν υψηλό πολιτισμό, καλλιέργησαν τα γράμματα και τις τέχνες και δημιούργησαν τον λεγόμενο "αραβοϊσλαμικό πολιτισμό". Και όταν μιλούμε για "αραβοϊσλαμικό πολιτισμό" πρέπει να έχουμε κατά νου ολόκληρη την επιστήμη του αραβοϊσλαμικού κόσμου, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις θεμελιώδεις αρχές του ελληνικού λόγου και την πνευματική κληρονομιά της αρχαιότητας. Πράγματι, η πνευματική αυτή καρποφορία του αραβοϊσλαμικού κόσμου δεν συντελέστηκε δίχως την άμεση επίδραση της ελληνικής σκέψης, της γενικότερης πνευματικής κληρονομιάς της ανατολικής αρχαιότητας, αλλά και των επιρροών του ανατολικού χριστιανισμού, στον οποίο οι ελληνικές ρίζες ήταν βαθιές. Η οικείωση μάλιστα της πνευματικής κληρονομιάς από τον αραβικό κόσμο, η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τον 9ο και 10ο αιώνα στη Βαγδάτη, σημείωσε την ακμή του ισλαμικού πνευματικού βίου. Και είναι γνωστό ότι από τα μέσα του 8ου ως το α΄ μισό του 13ου αιώνα σημειώθηκε στον αραβοϊσλαμικό κόσμο μεγάλη μεταφραστική κίνηση, κατά τη διάρκεια της οποίας μεταφράστηκαν στα αραβικά πολυάριθμα έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων και ελληνιστών λογίων, καθώς επίσης και βιβλία περσικά, ινδικά και εβραϊκά. Τα έργα αυτά έβαλαν τις βάσεις για τη δημιουργία των αραβοϊσλαμικών επιστημών και της αραβικής "φιλοσοφίας" (Φάλσαφα). Οι επηρεασμένοι από την ελληνική και ελληνιστική σκέψη φιλόσοφοι του Ισλάμ επέδειξαν γενικά μια εξαιρετική θεωρητική οξύνοια και μια σπάνια ικανότητα για σύνθεση. Έτσι, ο αραβικός πολιτισμός και η θεολογία του Ισλάμ έχουν βαθιές τις ρίζες τους στην ελληνική σκέψη και φιλοσοφία και οφείλουν πολλά στην ανατολική χριστιανική θεολογία. Η μουσουλμανική θεολογία οικοδόμησε το δογματικό της σύστημα με βάση το σύστημα της ανατολικής χριστιανικής θεολογίας και τη λογική της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Τα μεγάλα προβλήματα που ανέκυψαν στη μουσουλμανική θεολογία περί ουσίας και ιδιωμάτων του Θεού, περί λόγου και πνεύματος, περί ελευθερίας της βουλήσεως κλπ., δεν είναι παρά προβλήματα αντίστοιχα προς εκείνα της ανατολικής χριστιανικής θεολογίας, της οποίας την μέθοδο και πολλές ιδέες παρέλαβαν οι θεολόγοι του Ισλάμ. Τα αγαθά της ελληνικής σκέψης, εκτός από τις βαθιές ιδέες της, είναι και το σύστημα και η μέθοδος, η σαφήνεια και η ακριβολογία που έδωσε γενικά στον ανθρώπινο πνευματικό βίο και ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο.