Δημοσιογραφία και νεολογία

Είναι κοινή, πλέον, διαπίστωση ότι οι εφημερίδες, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση έχουν αναδειχθεί σε κυρίαρχα μέσα προβολής και διάδοσης γλωσσικών προτύπων -είτε του γραπτού λόγου (τα έντυπα μέσα) είτε του προφορικού (τα ραδιοτηλεοπτικά). Η σπουδαιότητα του ρόλου, από κοινωνιογλωσσολογική άποψη, των μέσων αυτών δεν έγκειται τόσο στη δημιουργία μιας καινούργιας ή ιδιάζουσας γλώσσας, όσο στην εξάπλωση και επικράτηση αυτού που ήδη υπάρχει ή δημιουργείται τώρα στη γλώσσα. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν συμβάλλουν και δεν ευθύνονται για τη λεγόμενη έξαρση της νεολογίας (όπου εντάσσονται και τα ξένα γλωσσικά δάνεια και οι πάσης φύσεως ξενισμοί, δεδομένου ότι στην αρχή αποτελούν και αυτά νέα στοιχεία της γλώσσας). Για να πάρουμε μιαν ιδέα, θ' αρκούσε και μόνον το παράδειγμα των -όπως ονομάζονται- "παραθετικών συνθέτων" του τύπου "νόμος-πλαίσιο", ένα μεταφραστικό δάνειο κατά πάσα πιθανότητα από τα γαλλικά: "loi (νόμος) -cadre (κάδρο, ή πλαίσιο, όπως αποδόθηκε τελικά)"· έτσι και τα "έργο-πιλότος", "εξαφάνιση-μυστήριο" και πλήθος άλλα τέτοια, που κατακλύζουν τους δημοσιογραφικούς τίτλους. Το ότι ο νεολογικός τους χαρακτήρας είναι σε όλους αισθητός πιστοποείται και από το γεγονός ότι δυσκολευόμαστε ακόμη και να ορθογραφήσουμε (με ενωτικό ανάμεσα στα συνθετικά τους ή χωρίς ενωτικό; μέσα σε εισαγωγικά το δεύτερο συνθετικό ή όχι; κ.ο.κ.), εκτός που δυσκολευόμαστε να τα κλίνουμε ("του έργου-πιλότου", "τα έργα-πιλότοι" ή "του έργου-πιλότος", "τα έργα-πιλότος";) Τα νεολογικά αυτά σύνθετα εμφανίστηκαν και στη γλώσσα της ποίησης με τη γενιά του '70 και εξής, εκτός που, σποραδικά δείγματα, είχαν κάνει την εμφάνισή τους και στο έργο παλαιότερων ποιητών, όπως του Εμπειρίκου, ή και του Παλαμά ακόμη, ενώ το παλαιότερο και διασημότερο παράδειγμα που ενετόπισε η έρευνά μας κρυβόταν ως τώρα μέσα στον τίτλο παπαδιαμαντικού διηγήματος: "Έρως-ήρως"!