Οδοιπορικό

Όποια κι` αν ήταν τα κίνητρα, το ταξίδι από το Παρίσι στα Ιεροσόλυμα έγινε. Κι αν αυτό το ταξίδι έμεινε ιστορικό, δεν είναι τόσο γιατί πρόσθεσε ένα ακόμα κεφάλαιο στην αρκετά περιπετειώδη κι` εξωτερικά κι` εσωτερικά ζωή του Σατωβριάνδου, αλλά γιατί απ` αυτή την εμπειρία, βγήκε ένα βιβλίο που έμεινε στην ιστορία της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας σαν το πρώτο θεμελιακό ενός είδους που από τότε δεν έπαψε να αλλάζει και που τόσο θέριεψε και πλήθυνε στους καιρούς μας -αυτούς τους καιρούς των τόσο εύκολων ταξιδιών- ώστε αυτή η ακμή του, αυτός ο πληθωρισμός του, αυτό το ευκολόγραφτό του, να είναι, από μια μεριά, κι` ένα είδος παρακμής του. Ο Σατωβριάνδος, λοιπόν, ξεκινώντας για την Ελλάδα και τη Μέση Ανατολή, και γυρίζοντας από κει, μ` ένα βιβλίο, καθιέρωσε σταθερά δυο μοντέρνους τύπους ζωής και δημιουργίας. Τον συγγραφέα που ταξιδεύει και το πεζογράφημα των λογοτεχνικών εντυπώσεων. Και το πρώτο μέρος του "Οδοιπορικού" του, που σχεδόν πιάνει και τον μισόν όγκο του βιβλίου, είναι θρεμμένο από την Ελλάδα, του 1806. Κι` αν η αρχαία Ελλάδα που με τόσο ρομαντικό πάθος αναζήτησε ο Σατωβριάνδος από τη Σπάρτη, την Ελευσίνα και την Αθήνα, ήταν ακόμη ολόκληρη σχεδόν θαμμένη κάτω από βαθειά στρώματα σκόνης που αγωνιζόταν από καιρό σε καιρό να τα ξεσκαλίσει μια πρωτόπειρη και ερασιτεχνική αρχαιολογία σποραδικών ξένων περιηγητών, η Ελλάδα η σύγχρονη του Σατωβριάνδου, ήταν κι αυτή σα χαμένη, σαν αόρατη, σαν να ήταν όλα τα έμψυχα όντα κάπου κρυμμένα και κουρνιασμένα, "γιατί τάσκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά". Πέρα από το καλαισθητικό ή οποιοδήποτε άλλο, αυτό είναι το πρώτο αίσθημα που νοιώθει ανατριχιάζοντας ο σημερινός Έλληνας αναγνώστης καθώς βυθίζεται στα πρώτα κεφάλαια του "Οδοιπορικού".