Χιλιάδες τέσσερις σταυροί στο μαρτυρικό Μωριά

... Μερικές δεκάδες, φυγάδες, οι "διωκόμενοι" στα βουνά και τα όρη, ήταν ό,τι απέμενε από το πλήθος των ανθρώπων που πήραν ενεργά μέρος στην αντίσταση. Η "ομαλοποίηση", όπως ο όρος αυτός γινόταν κατανοητός στους ιθύνοντες της Αθήνας, φαινόταν να έχει πετύχει εδώ πέρα από κάθε προσδοκία. Μέσα σε λίγους μήνες, στα 1947, όλα τα δεδομένα ανατράπηκαν. Οι οργανώσεις και τα στελέχη της αριστεράς είχαν ίσως εξοντωθεί ή εκδιωχθεί, η κοινωνία όμως ήταν εκεί, όπως και οι αδικίες πάνω στις οποίες κτιζόταν η "ομαλοποίηση". Οι λίγες δεκάδες φυγάδων μετατράπηκαν σε μερικούς μήνες σε ολόκληρο στρατό, στην ΙΙΙη Μεραρχία Πελοποννήσου του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, η οποία το 1948 έφθασε να αριθμεί τρεις χιλιάδες μαχητές περίπου. Χωρίς καμία σχεδόν βοήθεια από άλλες περιοχές, ο Μωριάς βρήκε και πάλι τον τρόπο να ακολουθήσει τα γεγονότα και να γίνει ένα από τα δραστήρια πεδία της εμφύλιας αναμέτρησης. Η νίκη των κυβερνητικών δυνάμεων υπήρξε εδώ αιματηρή, όπως το περιβάλλον επέβαλε. Οι αντάρτες του Μωριά, στον κλειστό τους χώρο, έπρεπε ή να νικήσουν ή να πεθάνουν. Δεν νικήθηκαν. Η ΙΙΙη Μεραρχία του ΔΣΕ έγινε, τον τρομερό χειμώνα του 1948-49 , μία μεραρχία "νεκρών". Για το Μωριά το τέλος της δραματικής περιόδου 1940 - 1949 ήρθε μέσα σε ποταμούς αίματος και δακρύων... (από τον πρόλογο του Γιώργου Μαργαρίτη)