Η εθνικοαπελευθερωτική προσπάθεια του 16ου Συντάγματος ΕΛΑΣ Βερμίου

Η ιστο­ρι­ο­γρα­φία του Β’ Πα­γκο­σμίου πό­λε­μου, αν και εμπλου­τί­ζε­ται δι­αρ­κώς σε δι­ε­θνές επί­πε­δο, αγνοεί πολ­λά γε­γο­νό­τα που αφο­ρούν στη γερ­μα­νι­κή Κα­το­χή στην Ελ­λά­δα, κα­τά την οποία οι γερ­μα­νι­κές αρ­χές προ­κά­λε­σαν τον θά­να­το χι­λι­ά­δων αν­θρώ­πων και δι­έ­πρα­ξαν λε­η­λα­σί­ες και κα­τα­στρο­φές σε κρα­τι­κές και ιδι­ω­τι­κές πε­ρι­ου­σί­ες, πα­ρα­βι­ά­ζο­ντας τις βα­σι­κές αρ­χές του δι­ε­θνούς δι­καίου. Σε όλες τις κα­τε­χό­με­νες από τις δυ­νά­μεις του Άξο­να χώ­ρες, κοι­νό στοι­χείο υπήρ­ξε ο σχη­μα­τι­σμός φι­λο­γερ­μα­νι­κών κυ­βερ­νή­σε­ων και το φαι­νό­με­νο της συ­νερ­γα­σί­ας με τον κα­τα­κτη­τή. Σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις οι συ­νερ­γά­τες των Γερ­μα­νών επέ­δει­ξαν με­γα­λύ­τε­ρη αγρι­ό­τη­τα από τους ίδι­ους τους Γερ­μα­νούς απέ­να­ντι στον άμα­χο πλη­θυ­σμό και τους κομ­μου­νι­στές αντι­στα­σι­α­κούς. Η Αντί­στα­ση στην Ελ­λά­δα υπήρ­ξε μα­ζι­κή και ιδι­αί­τε­ρα δρα­στή­ρια, με ση­μα­ντι­κό­τε­ρη αντι­στα­σι­α­κή ορ­γά­νω­ση το ΕΑΜ που δι­έ­θε­τε στη Μα­κε­δο­νία την ΟΜΜ. Στη δύ­να­μή της ανή­κε η Χη Με­ραρ­χία του ΕΛΑΣ και σε αυτήν το 16ο Σύ­νταγ­μα ΕΛΑΣ Βερ­μίου, οι άντρες του οποίου συ­γκρού­στη­καν τό­σο με τους Γερ­μα­νούς όσο και με τους ένο­πλους συ­νερ­γά­τες τους. Με τη λή­ξη του Β’ Πα­γκο­σμίου πο­λέ­μου και την ήτ­τα του Άξο­να, σε αντί­θε­ση με την υπό­λοι­πη Ευρώ­πη, η Αντί­στα­ση στην Ελ­λά­δα δεν δι­α­μόρ­φω­σε τη νέα με­τα­πο­λε­μι­κή εθνι­κή ταυ­τό­τη­τα, εξαι­τί­ας της σφο­δρής εμ­φύ­λι­ας σύ­γκρου­σης που ξε­κί­νη­σε στη δι­άρ­κεια της Κα­το­χής, συ­νε­χί­στη­κε στον Εμ­φύ­λιο και δι­α­τη­ρή­θη­κε ως πο­λι­τι­κό κα­θε­στώς του­λά­χι­στον ως το 1974. Με­γά­λο μέ­ρος της αντι­στα­σι­α­κής δρά­σης της Αρι­στε­ράς, που τε­λού­σε υπό δι­ωγ­μό, πα­ρέ­μει­νε στην αφά­νεια, μέ­χρι που τη δε­κα­ε­τία του 1980 το ΕΑΜ ανα­γνω­ρί­στη­κε ως αντι­στα­σι­α­κή ορ­γά­νω­ση. Το βι­βλίο φι­λο­δο­ξεί να κά­νει ευρέ­ως γνω­στά γε­γο­νό­τα και πρό­σω­πα που έδρα­σαν στο το­πι­κό και ευρύ­τε­ρο πε­ρι­βάλ­λον της κα­το­χι­κής Μα­κε­δο­νί­ας, συμ­βάλ­λο­ντας στη δι­α­τή­ρη­ση της μνή­μης και στην ανα­σύν­θε­ση, όσο είναι δυ­να­τό, της με­γά­λης εικό­νας της Κα­το­χής και της Αντί­στα­σης στην Μα­κε­δο­νία.