Σημειώσεις για τον εμφύλιο. Τόμος Α΄

Κ’ ἔρχε­ται τώ­ρα κά­ποι­ος ἀπ’ τὸ που­θε­νά, μή «εἰδι­κός» γιὰ τοὺς τό­σο «εἰδι­κούς», καὶ κά­νει μιὰ τε­λεί­ως δι­α­φο­ρε­τικὴ προ­σπά­θεια. Ἔχει κα­τα­βρο­χθί­σει –αὐτὸ εἶν’ ὁλο­φά­νε­ρο– δε­κά­δες καὶ ἀκό­μα πα­ρα­πά­νω τό­μους ἀχώ­νευ­της ὕλης, ποὺ μό­νο «ἀθώα» δὲν μπο­ρεῖ νὰ χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται, ἔχει ἀντέ­ξει στὸ δι­ά­βα­σμα τῆς συ­στη­μα­τικῆς δι­α­στρέ­βλω­σης, τῆς ἡρω­ο­ποί­η­σης δο­λο­φό­νων καὶ συ­μπλεγ­μα­τικῶν τυ­ραν­νί­σκων, ἐν ὀνό­μα­τι τοῦ «Ἀγώ­να» ἢ τοῦ «ἀντι-ἀγώ­να», κά­θε λογῆς μα­κελ­λά­ρη­δων, μαζὶ καὶ γνή­σι­ων παλ­λη­κα­ριῶν, ποὺ σπά­νια βρῆκαν πλά­τες «προ­βολῆς», καὶ κα­λεῖται νὰ τὰ βάλῃ σὲ μιὰ σει­ρά, νὰ τ’ ἀξι­ο­λο­γήσῃ μὲ λί­γα λό­για, νὰ χω­ρίσῃ τὴν ἥρα ἀπὸ τὸ στά­ρι, δί­καια κι ἀμε­ρό­λη­πτα. Καὶ ποιό τὸ ἀπο­τέ­λε­σμα; Φαί­νε­ται πὼς τά­χει κα­τα­φέ­ρει σὲ πολὺ σο­βαρὸ βαθ­μό. Η Αντί­στα­ση ήταν κά­τι πε­ρισ­σό­τε­ρο από τον αγώ­να για απε­λευ­θέ­ρω­ση. Το πρό­βλη­μα είναι να προσ­δι­ο­ρί­σει κα­νείς αυτό το πε­ρισ­σό­τε­ρο. Ήταν ένα κα­θο­ρι­στι­κό, γε­νι­κό χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό; Ήταν ένα επι­μέ­ρους στοι­χείο, ανά­με­σα στα άλ­λα; Προ­έ­κυ­πτε πράγ­μα­τι θέ­μα κοι­νω­νι­κής επα­νά­στα­σης, ως λύ­ση των αντι­θέ­σε­ων που υπήρ­χαν; Αυτή η τά­ση ήταν υπαρ­κτή και έντο­νη σε ορι­σμέ­νες πε­ρι­ο­χές, αλ­λά δεν ήταν κυ­ρί­αρ­χη μέ­σα στο ΕΑΜ. Η δι­εύ­ρυν­ση του ΕΑΜ, όπως υλο­ποι­ή­θη­κε τους πρώ­τους μή­νες του 44, είχε ως θε­μέ­λιο τη συ­νερ­γα­σία με τους Βρε­τα­νούς. Πιο σω­στά, την απο­δο­χή της επι­κυ­ρι­αρ­χί­ας των Βρε­τα­νών στην Ελ­λά­δα. Χω­ρίς αυτή τη στρα­τη­γι­κή δέ­σμευ­ση, το ΕΑΜ δεν θα είχε πε­ρι­θώ­ριο πε­ραι­τέ­ρω ανά­πτυ­ξης και θα υπήρ­χε αντί­στρο­φη πο­ρεία απο­δυ­νά­μω­σης. Το γε­γο­νός ότι πολ­λά στε­λέ­χη του ΚΚΕ εξα­κο­λού­θη­σαν να ορα­μα­τί­ζο­νται μια επα­νά­στα­ση τύ­που 1917 και να συ­μπε­ρι­φέ­ρο­νται ανα­λό­γως, στη­ρι­ζό­με­να στα αντι­φα­τι­κά μη­νύ­μα­τα που εξέ­πε­μπε η κομ­μα­τι­κή ηγε­σία, απλώς πε­ρι­έ­πλε­ξε τα πράγ­μα­τα. Εξα­κο­λου­θεί να το κά­νει και σή­με­ρα, στις από­πει­ρες κα­τα­νό­η­σης εκεί­νης της πε­ρι­ό­δου.