Το Άγιον Όρος κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου

Στόχος της παρούσης εργασίας ήταν η συστηματική θεώρηση της μεταπολεμικής περιόδου του Αγίου Όρους συνολικά και η σύνθεση όλων των σημαντικών γεγονότων που την χαρακτήρισαν και τη σημάδεψαν από ιστορικής απόψεως. Επίσης στόχος μας ήταν η βαθύτερη κατανόηση των γεγονότων αυτών και η αλληλεπίδραση που είχαν μεταξύ τους ώστε να φωτιστεί περισσότερο η απαρχή της σύγχρονης ιστορίας του Αγίου Όρους. Για να επιτευχθεί ο ανωτέρω στόχος θα έπρεπε να συνενωθούν όλα τα επιμέρους θέματα που συνδέονται με τη μεταπολεμική περίοδο σε μια ενότητα, υπερβαίνοντας την έως τώρα πρακτική της μονοπρισματικής θεώρησης της ιστορίας του Α.Ο. σε εξειδικευμένες μελέτες, ιδιαίτερα για την εν λόγω περίοδο. Στο πλαίσιο αυτό, απαραίτητη κρίθηκε η αναδίφηση σε πρωτογενές αρχειακό υλικό, το οποίο αναζητήσαμε στα αρχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τεσσάρων αγιορείτικων Μονών, του ελληνικού Υπεξ, του Υπουργείου Γεωργίας και του Foreign and Commonwealth Office της Μ. Βρετανίας. Σχετικά με το περιεχόμενο της μελέτης, ορίσαμε ως χρονική αφετηρία έναρξης του μεσοπολέμου για το Α.Ο. το έτος 1920 που επιτεύχθηκε η Συνθήκη των Σεβρών η οποία ουσιαστικά ανέτρεψε το έως τότε ασαφές κλίμα που επικρατούσε σε σχέση με το καθεστώς και τη διεθνή θέση του Α.Ο. Από την άλλη πλευρά, ο Μεσοπόλεμος για το Α.Ο. λήγει τον Απρίλιο του 1941, με τη γερμανική εισβολή και κατοχή, η οποία έθεσε τέλος σε μια εικοσαετή πορεία και αποτέλεσε την απαρχή δυσμενών εξελίξεων και την εκδήλωση μιας νέας καθεστωτικής κρίσης στον Άθω. Η απελευθέρωση του Α.Ο. (1912) από την Ελλάδα έφερε στο προσκήνιο όλα τα προβλήματα που ταλάνιζαν την Αθωνική Πολιτεία, τα σημαντικότερα από τα οποία είχαν σχέση με τον ανταγωνισμό τον οποίο είχαν αναπτύξει μεταξύ τους οι μοναστικές κοινότητες με διαφορετική εθνική συνείδηση, τις αντιθέσεις των υψηλόβαθμων μοναχών (elite) και των εξαρτηματικών μοναχών, και τα ζητήματα που βρίσκονταν σε συνάρτηση με το πολιτικό και διοικητικό καθεστώς του Α.Ο., που έως το 1920 βρίσκονταν σε εκκρεμότητα. Επίσης, η εισαγωγή του νέου ημερολογίου και η ανάγκη αποκατάστασης των προσφύγων στη Β. Ελλάδα, οδήγησαν στην εμφάνιση επιπλέον προβλημάτων όπως ήταν το κίνημα των Ζηλωτών και το μετοχειακό ζήτημα. Η Νομοθετική και Συνταγματική κατοχύρωση του αγειορίτικου καθεστώτος το 1926-27 επέτρεψε στο ελληνικό Κράτος να αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες με στόχο την επίλυση των χρονιζόντων προβλημάτων (μετοχειακό, αντιδράσεις αλλοεθνών, ζηλωτικό, οικονομικά προβλήματα των Μονών, ανάγκη εκσυγχρονισμού) και την εδραίωση της κυριαρχικής του παρουσίας στο Α.Ο. οι οποίες σταδιακά απέδωσαν καρπούς. Δυστυχώς, όμως, η πορεία αυτή της ομαλότητας και της ανάκαμψης για το Α.Ο. ανακόπηκε βίαια με την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα το 1941.