Ιστορικαί έρευναι περί τας εκκλησίας των νήσων της ανατολικής Μεσογείου θαλάσσης

Ο Περικλής Γ. Ζερλέντης (1852-1925), από την Ερμούπολη της Σύρου, είναι ένας από τους σημαντικότερους και πολυγραφότερους Έλληνες λογίους του 19ου αιώνα. Ακαταπόνητος και χαλκέντερος ερευνητής, με ευρυμάθεια, οξύ κριτικό πνεύμα, παρατηρητικότητα και ευθυκρισία, δημοσίευσε περισσότερες από 130 (αυτοτελείς και σύμμεικτες) μελέτες (βλ. αρ. 193-194, 216, 221 της Βιβλιοθήκης Ιστορικών Μελετών). Οι Ιστορικαί έρευναι περί τας Εκκλησίας των νήσων είναι από τα μεγαλύτερα έργα του. Περιέχει 16 επιμέρους μελέτες για την εκκλησιαστική ιστορία στα Δωδεκάνησα (Ρόδο, Κω, Λέρο, Κάλυμνο, Πάτμο), τη Σάμο, τη Χίο και τις Κυκλάδες, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και (κυρίως) κατά τον 17ο, τον 18ο και τις αρχές του 19ου αιώνα. Με βάση αρχειακές πηγές (πατριαρχικά σιγίλλια, επιγραφές κ.ά.) παρέχονται πλούσια προσωπογραφικά και άλλα ιστορικά και χρονολογικά στοιχεία για ορθοδόξους επισκόπους και μητροπολίτες, πατριαρχικούς εξάρχους και μοναστήρια των νησιών του Αρχιπελάγους. Η αναστατική έκδοση προλογίζεται από τον Δημήτριο Ζ. Σοφιανό, ομότιμο καθηγητή του Ιονίου Πανεπιστημίου, και περιέχει αναγραφή των (101 αυτοτελών) δημοσιευμάτων του Π. Ζερλέντου και αναλυτικό ευρετήριο ονομάτων και τόπων.