Syra Sacra

Το 1821, οι 3.500 κάτοικοι της Σύρου ακολουθούσαν σε ποσοστό 95% τα δόγματα και το τυπικό της Καθολικής Εκκλησίας. Το ίδιο συνέβαινε με τους 800 Συριανούς απόδημους στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη και στα νησιά του Αρχιπελάγους. Ο μορφωμένος για τα δεδομένα της εποχής κλήρος περιελάμβανε τον Επίσκοπο, 35 ιερείς, 2 Καπουκίνους και 2 Ιησουίτες ιερομονάχους, που ίδρυσαν τις μονές τους στο Κάστρο το 1635 και το 1744. Στο εκπαιδευτικό τους έργο, στην οργάνωση των πιστών σε αδελφότητες και στην αγαθοεργία, τα μέλη των δύο μοναχικών κοινοτήτων είχαν τη συμπαράσταση 45 Δομηνικανίδων, Φραγκισκανίδων και Ορσουλινών καλογραιών. Στην επικρατούσα καθολική κοινότητα ανήκαν οι 5 από τους 7 ναούς της πόλης και τα 150 διάσπαρτα στην ύπαιθρο εξωκλήσια. Η ορθόδοξη μειονότητα, με κύριο γνώρισμα τη χρήση του βυζαντινού λειτουργικού τυπικού, αριθμούσε 150 πιστούς υπό την καθοδήγηση ενός ιερέως, 2 ναούς, στη μεσαιωνική πολιτεία και το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής στη θέση Ξυλοκοπή. Ορισμένοι των πιστών της, είχαν πρόσφατα εγκατασταθεί στο νησί, που έχαιρε ευρείας αυτοδιοίκησης, προστατεύονταν από τη Γαλλία και διάθετε μεγάλο φυσικό λιμάνι. Για τους ίδιους λόγους συγκεντρώθηκαν κατά τα χρόνια της Επανάστασης χιλιάδες πρόσφυγες στη μέχρι τότε έρημη παραλία της κατοπινής Ερμούπολης. Έκτοτε, η αναλογία των δύο δογμάτων διαμορφώνεται στο 40% και 60%, του πληθυσμού (20.000 κατ.). Λόγω της ευρείας διάδοσης του Καθολικισμού επί Φραγκοκρατίας (1207-1566) και της σχεδόν απόλυτης επικράτησής του επί Τουρκοκρατίας (1566-1821), ξένοι περιηγητές αποκάλεσαν τη Σύρο "νησί του Πάπα" (Isola del Papa) δηλαδή νησί των Καθολικών. Όμως οι δεσμοί της τοπικής Εκκλησίας με το Πατριαρχείο της Δύσης, ήταν πολύ πιο παλαιοί από την ίδρυση του Δουκάτου της Νάξου το 1207. Ως τμήμα της επαρχίας του Ιλλυρικού, τα νησιά του κεντρικού Αιγαίου υπήχθησαν μετά τον εκχριστιανισμό τους στη δικαιοδοσία του Πάπα, πρώτου Επισκόπου της Χριστιανοσύνης, χωρίς η εξάρτησή τους αυτή να εμποδίζει τους κατοίκους των ναακολουθούν το βυζαντινό τυπικό, όπως ονομάζεται η μορφή λατρείας που προσέλαβε το ευαγγελικό μήνυμα στην ελληνική Ανατολή. Λανθασμένη είναι συνεπώς η άποψη ότι η εξάρτηση πιστών ανατολικών λειτουργικών τύπων, όπως του βυζαντινού, από την Ρώμη, ανάγεται στην οργάνωση των πρώτων Ενωτικών Εκκλησιών περί τα τέλη του 16oυ αιώνα. [...] (από την εισαγωγή του βιβλίου)