Το ιερατείο

Η ελληνική εκδοχή του χριστιανισμού, η ορθοδοξία, αναπαράγει ευρέως το ελληνικό ανθρωποκεντρικό κεκτημένο της δημοκρατικής πόλης, δίδοντας έμφαση στην εκκλησία του «κοινού», σε έναν «τρόπο βίου» και όχι στην Εκκλησία ως σύστημα κοσμικής, αναφοράς με πρόσημο τη θρησκεία. Η ανάρρηση στον αρχιεπισκοπικό θρόνο του Χριστόδουλου Παρασκευαΐδη μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η αφετηρία της τελευταίας πράξης, στη διαδιακασία μετάβασης της ελληνικής Εκκλησίας από ένα ολοκληρωμένο μετα-κρατοκεντρικό ή οικουμενικό στάδιο ανθρωποκεντρικό ή οικουμενικό στάδιο ανθρωποκεντρικού τύπου -στο οποίο οικοδομήθηκε και έζησε έως τη συγκρότηση του νεολληνικού κράτους- στη δεσποτεία. Η μετάβαση αυτή, που πραγματοποιήθηκε, ως προς το θεσμικό της μέρος, συγχρόνως με την εδραίωση του εθνοκεντρικού ελληνικού κράτους, στο πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα, επικυρώνει, από μιαν άλλη άποψη, την καθυστερημένη συνάντηση της ελληνικής Εκκλησίας με το πνεύμα και το κλίμα της χριστιανικής δεσποτικής ιδεολογίας· μια συνάντηση που στη δυτική παρειά του ρωμαϊκού ιμπέριουμ συντελέσθηκε από τα πρώτα μόλις βήματα της Εκκλησίας λόγω της περιέλευσης της υπό ένα πλήρες δεσποτικό κοσμοσύστημα, το επονομαζόμενο "μεσαίωνα". Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν είναι η δεσποτική και μάλιστα η φονταμενταλιστική αξίωση της Εκκλησίας αλλά η αδυναμία της πολιτικής τάξης, της άρχουσας τάξης στο σύνολό της, να συλλάβει το περιεχόμενο των εξελίξεων στο κατώφλι της τεχνολογικής εποχής και να προσαρμοσθεί, εναρμονίζοντας το σύστημα, σε μια νέα πλέον άμεση σχέση μεταξύ κοινωνίας και πολιτικής.