Οι ορθόδοξες αδελφότητες (3ος - 20ός αι.)

Η μελέτη της δράσης των Ορθόδοξων Αδελφοτήτων από τα πολύ πρώιμα χριστιανικά χρόνια μέχρι την εποχή μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως ανέκαθεν στη ζωή της Εκκλησίας ομάδες συνειδητοποιημένων Χριστιανών ένιωσαν την ανάγκη να βοηθήσουν το ιεραποστολικό, κατηχητικό και κοινωνικό έργο της, προκειμένου αυτή να ανταποκριθεί πιο αποτελεσματικά στις παρουσιαζόμενες νέες καταστάσεις. Η δράση των Αδελφοτήτων επεκτεινόταν σ' όλη τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Μετά τον 7ο αι. Παρουσιάστηκαν πολλές νέες Αδελφότητες, που δρούσαν κυρίως στα αστικά κέντρα. Στους μεταβυζαντινούς χρόνους οι Ορθόδοξες Αδελφότητες όχι μόνον δεν ατότησαν, αλλά με βάση τον παλαιό ελληνικό θεσμό της αυτοδιοικούμενης κοινότητας και της αυτόνομης μορφής της σωματειακής συγκροτήσεως γνώρισαν πολύ μεγάλη ανάπτυξη μέχρι και την εποχή μας. Έτσι εξαπλώθηκαν και έδρασαν από τη Φιλανδία και τη Ρωσία μέχρι την Αίγυπτο και από την Κίνα μέχρι τη Δυτική Ευρώπη. Στα χρόνια μας η στάση της διοικούσας ελλαδικής Εκκλησίας απέναντι στις Αδελφότητες άλλοτε ήταν θετική και άλλοτε επιφυλακτική ή αρνητική. Είναι πραγματικά πολύ θλιβερό, για λόγους προσωπικού εγωισμού ή απόλυτου συγκεντρωτισμού ή εξαιτίας του φόβου αρνητικής κριτικής ή φόβου, να εμποδίζονται ή να απορρίπτονται από ορισμένους ποιμενάρχες αγνές προθέσεις ανιδιοτελούς προσφοράς συνειδητοποιημένων Χριστιανών. Θα ήταν ευκταίο η διοικούσα Εκκλησία, ιδιαίτερα στην εποχή μας με τις διάφορες υπαρκτές ή κατασκευασμένες κρίσεις, να χρησιμοποιήσει δημιουργικά το δυναμικό των πιστών, ανεξάρτητα αν αυτό μετέχει σε Αδελφότητες ή όχι, για να ξεπεραστούν οι κρίσεις και επικρατήσει η ειρήνη προς δόξαν της Ορθοδοξίας.