Theodor W. Adorno - Thomas Mann: Αλληλογραφία 1943-1955

Τον Δεκέμβριο του 1945 ο Τόμας Μαν έγραψε μια, διάσημη πλέον, επιστολή στον Αντόρνο, στην οποία διατύπωνε την αρχή του μοντάζ που είχε υιοθετήσει στο μυθιστόρημά του "Δόκτωρ Φάουστους". Ο συγγραφέας αναγνώριζε τα πολύτιμα δάνεια που είχε αντλήσει από τα μουσικολογικά έργα του φιλοσόφου και τον καλούσε να τον βοηθήσει στην περαιτέρω πειστική απόδοση της μορφής και του έργου του ήρωά του, του συνθέτη Λέβερκυν. Η συνεργασία ευοδώθηκε (ο Αντόρνο προσέφερε πληροφορίες, σκέψεις, ακόμη και σχέδια για τα υποτιθέμενα ύστερα μουσικά έργα του συνθέτη) κι αποτέλεσε ουσιαστικά τη βάση μιας ανταλλαγής επιστολών που συνεχίστηκε μέχρι το θάνατο του Μαν το 1955. Η αλληλογραφία επισφραγίζει τη σχέση των δύο ανδρών που ο Αντόρνο αποκάλεσε "ένα κομμάτι πραγματοποιημένης ουτοπίας", μια σπάνια συνάντηση δημιουργικής έντασης ανάμεσα στη λογοτεχνική παράδοση και τον αισθητικό μοντερνισμό. Στις επιστολές ο Τόμας Μαν δηλώνει, μεταξύ άλλων, ότι βρήκε τα "Minima Moralia" του Αντόρνο "ένα σαγηνευτικό ανάγνωσμα" ή ότι περιμένει με λαχτάρα το βιβλίο του για τον Βάγκνερ - "Θα το καταβροχθίσω, όπως εκείνος στην Αποκάλυψη που τρώει ένα βιβλίο "γλυκό σαν μέλι"". Ο Αντόρνο με τη σειρά του προσφέρει λεπτομερή και συχνά ενθουσιώδη σχόλια για ύστερα γραπτά του Μαν, όπως "Ο εκλεκτός", "Η απατημένη" ή "Εξομολογήσεις του απατεώνα Φέλιξ Κρουλ". Η αλληλογραφία τους θίγει επίσης κρίσιμα προσωπικά ζητήματα μεγάλης σημασίας, όπως η επιστροφή από την εξορία στη μεταπολεμική Γερμανία. Οι επιστολές συνοδεύονται από εκτενείς σημειώσεις των επιμελητών, ιδιαίτερα διαφωτιστικές για τα έργα, τα γεγονότα και τα πρόσωπα που αναφέρουν ή υπαινίσσονται οι εκλεκτοί τους συντάκτες.