Ο ζωγράφος της Τουρ-Ντι-Πεν

Δεν υπέγραψα. Από σεμνότητα; Το κοινό με αγαπούσε για την ταπεινοφροσύνη μου... Ας είμαστε δύσπιστοι. Η ταπεινοφροσύνη είναι το προσωπείο της αλαζονείας". Ο ζωγράφος της Τουρ-ντι-Πεν δεν υπέγραψε το έργο του, δεν ξέρουμε το όνομά του, ούτε πρόκειται κατά πάσα πιθανότητα, να το μάθουμε ποτέ. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε τον άνθρωπο, να αναπλάσουμε το σχήμα της ζωής του, διαβάζοντας το έργου σαν χάρτη, σαν το αποτύπωμα μιας σειράς ελιγμών που πραγματοποιούνται σε δύο επίπεδα ταυτοχρόνως: Στο ένα επίπεδο ο τεχνίτης εξακολουθεί να ζωγραφίζει "εις ένδειξιν ευγνωμοσύνης" και να υποτάσσεται στο θέμα του, στο θρήσκευμά του, στους παραγγελιοδότες του. Στο άλλο επίπεδο, η ανωνυμία ενδέχεται να είναι ο κατεξοχήν ηθικός ελιγμός ενός συνειδητού καλλιτέχνη που κρατά μέχρι τέλους για τον εαυτό του το προνόμιο της ειρωνείας. Είρων, λοιπόν, ή αλαζών; Δύσπιστος ή βαθύτατα πιστός; (Διονύσης Καψάλης, από το επίμετρο)