Απομνημονεύματα ενός τρελού

Αν και έργο νεότητας, σε καμία περίπτωση τα "Απομνημονεύματα ενός τρελού" δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ημιτελές πρωτόλειο. Παρά το νεαρό της ηλικίας του συγγραφέα (είναι μόλις δεκαεπτά ετών), παρά το γεγονός ότι το δώρισε, υπό μορφή χειρογράφου, στο στενό του φίλο Alfred Le Poittevin και δεν το ξαναείδε ούτε το ξαναδούλεψε ποτέ (τα "Απομνημονεύματα ενός τρελού" εκδόθηκαν πολλά χρόνια μετά το θάνατο του Φλωμπέρ, όχι όμως από τους κληρονόμους του), αυτό το έργο αποτελεί σταυροδρόμι γόνιμων επιρροών και είναι εξαιρετικά διαφωτιστικό, αφενός για τα βιογραφικά στοιχεία του, αφετέρου για τις σκηνές, τις απόψεις και τα ψυχογραφικά χαρακτηριστικά του, τα οποία θα επαναληφθούν στα μετέπειτα μεγάλα έργα του. Όταν ο Φλωμπέρ ξεκίνησε τη συγγραφή των "Απομνημονευμάτων", είχε ήδη δώσει δείγματα μιας πολύμορφης λογοτεχνικής παραγωγής: νουβέλες και ιστορίες φιλοσοφικού περιεχομένου, προκλητικά για την εποχή του παιχνίδια γύρω από το "ηθικό δίδαγμα", ιστορικά διηγήματα με φόντο τη Γαλλία και την Ιταλία, μια περίεργη ιστορία ανταγωνιστικού πάθους για το σπάνιο βιβλίο ("Βιβλιομανία", ελλ: εκδ. Στιγμή, σε επιμέλεια Ε. Χ. Γονατά), ηθογραφήματα και ψυχολογικές μελέτες που ενίοτε τιτλοφορούνται "Μάθημα φυσικής ιστορίας", ημερολογιακού τύπου ενδοσκοπικές σημειώσεις, ακόμα και σχέδια για θεατρικά έργα. Εν τω μεταξύ σπουδάζει στο Λύκειο της Ρουάν, στη Νορμανδία. Το καλοκαίρι του 1836, στο φημισμένο θέρετρο της Τρουβίλ, συναντά την Ελίζα Σλέσινγκερ, σύντροφο και μετέπειτα σύζυγο ενός εκδότη μουσικών έργων, και γνωρίζει τον ανολοκλήρωτο έρωτα. Η εμπειρία αυτή μεταφέρεται στο έργο του άλλοτε ως ρομαντική εξιδανίκευση και άλλοτε ως μοιχεία, στη φαντασία ή στην πράξη, και συνδέεται άμεσα με το γνωστό πρώτο κεφάλαιο της "Αισθηματικής αγωγής". Στα "Απομνημονεύματα", από το 10ο κεφάλαιο και μετά, παρακολουθούμε αυτό το ειδύλλιο, όπου οι ρητορικοί τόποι του ρομαντισμού (νυχτερινή βαρκάδα, γυναίκα-αγγελική μορφή) εναλάσσονται με παραγράφους αμείλικτης ενδοσκόπησης, ζήλιας και φαντασιώσεων που οδηγούν στη βλασφημία. [...] (από την εισαγωγή της Λητώς Ιωακειμίδου)