Ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώνα

Καρπός μακράς επεξεργασίας από το Βιβλιολογικό Εργαστήρι "Φίλιππος Ηλιού", με εισαγωγή-επιμέλεια της Πόπης Πολέμη και επιστημονικούς συνεργάτες την Αναστασία Μυλωνοπούλου και την Ειρήνη Ριζάκη, αποτελεί οργανική συνέχεια του μνημειώδους Α' τόμου (έτη 1801-1818) τον οποίο είχε δημοσιεύσει ο Φίλιππος Ηλιού το 1997 και, εξαντλημένος προ πολλού, συνοδεύει την τωρινή έκδοση σε CD. Η ιστορική και φιλολογική έρευνα αποκτά έτσι ένα ακόμη έργο αναφοράς, ενώ ολοκληρώνεται η τεκμηριωτική υποδομή για την ελληνική βιβλιοπαραγωγή των αμέσως προεπαναστατικών, των επαναστατικών και των καποδιστριακών χρόνων. Ακολουθώντας τα πρότυπα που εγκαινίασε στον Α' τόμο της Ελληνικής Βιβλιογραφίας ο Φίλιππος Ηλιού, επιχειρείται η αποτύπωση όλων των αυτοτελών εκδόσεων σε ελληνική γλώσσα, με αποδέκτες ελληνόφωνους και ελληνόγλωσσους πληθυσμούς. H συστηματική βιβλιογραφική καταγραφή των εντύπων συνδυάζεται και εδώ με τις εκτενείς εσωτερικές περιγραφές τους, την αποδελτίωση αγγελιών και βιβλιοκρισιών του σύγχρονου Τύπου, την ενσωμάτωση κάθε σχετικής πληροφορίας και την φωτομηχανική αναπαραγωγή όλων των προμετωπίδων. Παρέχεται συνεπώς στον χρήστη το συνολικό πλαίσιο για τη μελέτη της παραγωγής αλλά και, στην προοπτική μιας ιστορίας της ανάγνωσης, οι προϋποθέσεις για τη μελέτη της πρόσληψης του βιβλίου από το αναγνωστικό κοινό. Τα βιβλία που καταγράφονται σε αυτόν τον τόμο τυπώθηκαν και διαβάστηκαν εν μέσω της δίνης που συντάραξε τον ευρύτερο οθωμανικό χώρο και είχε ως απτό αποτέλεσμα τη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου εθνικού κράτους στην ευρύτερη περιοχή. Στη ριζική ανανέωση του κόσμου του βιβλίου που χαρακτηρίζει τα χρόνια αυτά (νέα τυπογραφικά/εκδοτικά κέντρα, νέο τιτλολόγιο, νέο γεωγραφικό στίγμα και σχετική διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού) αντιστοιχεί μια λογιοσύνη η οποία επίσης ανανεώθηκε με ρυθμούς πρωτόγνωρους. Άνθρωποι του βιβλίου συνιστούν την κρίσιμη μάζα της διανόησης, την πρωτοπορία που σφράγισε το νέο ιδεολογικό και πολιτικό πεδίο και εν πολλοίς μετέτρεψε εκείνη τη χαμένη επανάσταση σε νικηφόρα. Η διαφωτιστική εισαγωγή, με καίριους στατιστικούς δείκτες, και τα αναλυτικότατα ευρετήρια αρτιώνουν ένα πολύτιμο εργαλείο για την κοινωνική ιστορία της ελληνικής παιδείας, την ιστορία των ιδεών και των συλλογικών συνειδήσεων σε μια κρίσιμη περίοδο επαναστατικών ανατροπών. Εργαλείο εν τέλει εθνικής αυτογνωσίας.