Έδαφος και μνήμη στα Βαλκάνια

Τα κρίσιμα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετώπισε η Ελλάδα στον Μεσοπόλεμο (1922-40), όπως η αστυφιλία των γεωργών, η κρίση της αστικής ηγεμονίας, οι συνέπειες της αστικής εγκατάστασης των προσφύγων και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ο "υπερεπαγγελματισμός" και ο "παρασιτισμός" των ελληνικών πόλεων, διασταυρώθηκαν με νέα διανοητικά φαινόμενα, όπως η γεωπολιτική, η γεωοικονομία, ο νεομαλθουσιανισμός, ο ριζοσπαστικός αγροτισμός και ο "γεωργικός εθνικισμός". Ο κοινωνικός προβληματισμός του Μεσοπολέμου γονιμοποιήθηκε από τους γεωπόνους, μια αναδυόμενη νέα ελίτ ειδικών επιστημόνων και διανοουμένων, η οποία ανέλαβε την επιστημονική οργάνωση της αγροτικής οικονομίας και την επίτευξη της σιτάρκειας, και θεώρησε κοινωνική "αποστολή" της την περιστολή της αστυφιλίας. Οι γεωπόνοι ανέπτυξαν για λόγους νομιμοποίησης και κοινωνικής ανέλιξης έναν υπερπολιτικό λόγο, ο οποίος είχε άμεσες αναφορές στο έθνος. Η μνήμη των εθνικών πολέμων (1912-22) και η νεορομαντική αντίληψη του εθνικού εδάφους συνδυάστηκαν με τις ριζοσπαστικές αγροτιστικές ιδέες για τον σχηματισμό της έννοιας του "γεωργικού έθνους". Η γεωπολιτική και ο "γεωργικός εθνικισμός" χρησιμοποιήθηκαν μεταπολεμικά από τους Έλληνες διανοουμένους για τη θεωρητική θεμελίωση μιας νέας "Μεγάλης Ιδέας", η οποία προσέλαβε χαρακτηριστικά του Νέου Ιμπεριαλισμού. Ο βραχύβιος ελληνικός ιμπεριαλισμός (1943-46) εξετάζεται εδώ συγκριτικά με τον βουλγαρικό αναθεωρητισμό του Μεσοπολέμου, ο οποίος βασίστηκε σε ανάλογες ιδεολογικές συνιστώσες (στον γεωγραφικό ντετερμινισμό, στη γεωοικονομία και στην κατασκευή του "γεωργικού έθνους").