Τα βραβεία μου

Ο Αυστριακός συγγραφέας Τόμας Μπέρνχαρντ (1931-1989) ανήκει στα τρομερά παιδιά της γερμανόφωνης μεταπολεμικής λογοτεχνίας. Ένας ιδιόρρυθμος αναχωρητής με φυγόκεντρη ψυχή και άρρωστο σώμα - έπασχε από χρόνιο πνευμονικό νόσημα. Ό,τι περισσότερο απεχθανόταν ήταν ο αυστριακός μικροαστισμός, η περιρρέουσα υποκρισία και η -κατά τη γνώμη του αθεράπευτη από τον γερμανικό βάκιλο- γερμανική ψυχή. Η αδυναμία της προσωπικής ευτυχίας και η άπωση για τον κοινωνικό περίγυρο διοχετεύθηκαν σε μια λογοτεχνία γεμάτη σαρκασμό και υπαρξιακή μελαγχολία. Τα πεζά και τα θεατρικά του Μπέρνχαρντ μοιάζουν εκ πρώτης όψεως με έργα "μισανθρώπου". Μέχρι να αφουγκραστείς πίσω τους το ανατριχιαστικό κλάμα για τη χαρά που δεν ήρθε ποτέ. Το βιβλίο "Τα βραβεία μου" βρέθηκε στα κατάλοιπα του συγγραφέα και εκδόθηκε για πρώτη φορά πέρυσι, είκοσι ακριβώς χρόνια μετά το θάνατό του. Αποτυπώνει την αποστροφή του Μπέρνχαρντ για τους ακαδημαϊκούς επαίνους, τους λογοτεχνικούς θεσμούς και τις τιμές. Παρ' όλα αυτά δέχθηκε τη δεκαετία του '60 μια σειρά διακρίσεων, από το Αυστριακό Κρατικό Βραβείο μέχρι το Βραβείο Μπύχνερ, τη σημαντικότερη λογοτεχνική διάκριση του γερμανόφωνου χώρου. Τα παρέλαβε όλα, αν και τα υποτιμούσε. Δεν περιφρονούσε όμως τα χρηματικά έπαθλα, που τον βοηθούσαν να αντιμετωπίζει έστω και προσωρινά τις μόνιμες οικονομικές δυσκολίες του. Λίγο πριν από κάθε βράβευση ο Μπέρνχαρντ καταλαμβάνεται από αφόρητο άγχος, ιδίως όταν οφείλει να εκφωνήσει και κάποια ομιλία με τις στοιχειώδεις, έστω, ευχαριστίες. Αισθάνεται ανίκανος να προετοιμάσει αυτές τις ομιλίες, καταφέρνει το πολύ πολύ να κρατήσει μερικές σημειώσεις στο τραπέζι του πρωινού λίγο πριν από την τελετή. Έτσι προέκυψαν τα σχεδόν παραληρηματικά λογύδρια που ο μεγάλος συγγραφέας εκφώνησε όντως σε ακαδημίες και σεβαστά πνευματικά ιδρύματα προκαλώντας ουκ ολίγα σκάνδαλα. Με την απόσταση του χρόνου, ωστόσο, τα σύντομα πεζά για τις βραβεύσεις και οι ομιλίες που περιλαμβάνονται σ' αυτό το βιβλίο αποκτούν μιαν άλλη διάσταση: Γίνονται ένα πικρόχολο σχόλιο για την πνευματική ζωή κάθε τόπου.