Μαστόροι και καλφάδες καστοριανοί και άλλοι ξενικοί σύντεχνοι στα μέρη τους

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία για την Παιδεία μας. Και σωστά. Πόσο είναι αυτή επαρκής; Από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, πόσοι ιστορικοί μύθοι διδάσκονται αποσιωπώντας ιστορικά διατρέξαντα, τα οποία συχνά είναι λαμπρότερα και "εθνικότερα" από τα προβαλλόμενα. Αλλά και στην ανωτάτη βαθμίδα πόσα παρατρέχοντα θέματα, όπως ο Διαφωτισμός έως τα τελευταία χρόνια. Η δε οθωμανολογία μόλις τώρα γίνεται αντικείμενο ευρύτερης έρευνας και διδασκαλίας. Έτσι μας διαφεύγουν πολύτιμες και μοναδικές πληροφορίες αγνοώντας τις τακτικές οθωμανικές απογραφές. Παρόμοιος ο αντίκτυπος και στις αρχιτεκτονικές σπουδές. Για χρόνια υπήρχε ένας αριστοκρατισμός στην έρευνα του λαϊκού πολιτισμού. Η αστική τάξη υποτιμούσε τους μαστόρους. Π.χ. το αρχοντολόι στα Γιάννενα αποκαλούσε τον Κώστα Γραμματικό από τη Βούρμπιανη, ο οποίος είχε αναδειχτεί δεύτερος Γραμματέας του Αλή Πασά, (μεταξύ τους) "Παλιοτσοκανά", γιατί είχε ξεκινήσει μαστορόπουλο. ("Τσοκάνι" = το οικοδομικό σφυρί). Αντίθετα ο απλός λαός όπου στην Ελλάδα θαύμαζε τους μαστόρους, μάλιστα γι' αυτούς από τα ξακουστά μαστοροχώρια έλεγε πως "αυτοί έχτισαν τον κόσμο!". Μόλις μετά την Εθνική Αντίσταση και τον λεγόμενο Εμφύλιο Πόλεμο διαχύθηκε ένας βαθύτερος κοινωνικός προβληματισμός. Έτσι αρχίσαμε ουσιαστικότερα να μελετάμε και τους βασικούς φορείς της οικοδομικής, τους πριν καταφρονεμένους αποχειροβίωτους χτίστες που τώρα ανακαλύπτουμε ότι οι πρωτομαστόροι τους ήταν συστηματικά και οικοδόμοι τζαμιών. Άλλο είδος κτισμάτων αγνοούμενο από την έρευνα και απροστάτευτο ως τελευταία από την πολιτεία. (Άκουσα στην Ελασσόνα για αυθαίρετη κατεδάφιση μιναρέ από όργανο της τάξεως στο εκεί Βαρόσι γύρω στα 1968/69). Η παρούσα εργασία ακριβώς φιλοδοξεί τώρα να βάλει ένα ακόμα λιθάρι στο οικοδόμημα της Μαστορολογίας παρουσιάζοντας τους άγνωστους "Καστοριανούς Μαστόρους"...