Διαβάζοντας το παρελθόν

Το κύριο ρεύμα στην αρχαιολογία της δεκαετίας του '70, η "διαδικαστική αρχαιολογία", είχε διαμορφωθεί σύμφωνα με το πρότυπο των φυσικών επιστημών. Η τάση αυτή αμφισβητήθηκε, στη συνέχεια, από μία "μεταδιαδικαστική" αρχαιολογία που προτίμησε να ακολουθήσει τις ευρύτερες προοπτικές της ιστορίας και της ανθρωπολογίας, επιμένοντας ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το περιβάλλον και το νόημα της συμπεριφοράς, καθώς και ότι όσοι ασκούν την αρχαιολογία οφείλουν να αναγνωρίζουν τις ιδεολογικές χρήσεις της. Ο Ian Hodder αναδείχθηκε σε κεντρική φυσιογνωμία της νέας κίνησης με το βιβλίο του Διαβάζοντας το παρελθόν (1η έκδ. 1986, 2η έκδ. 1991), που έχει παρουσιαστεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Ο Hodder εστιάζει στη δική του "συγκειμενική" προσέγγιση, που εντάσσει τα δεδομένα στα νοηματικά τους πλαίσια, υπερασπίζεται όμως ταυτόχρονα τον πολυφωνικό χαρακτήρα της μεταδιαδικαστικής αρχαιολογίας: γιατί, αν τα υλικά κατάλοιπα μπορούν, κατά κάποιο τρόπο, να θεωρηθούν σαν κείμενα, τότε επιδέχονται πολλαπλές και διϊστάμενες αναγνώσεις. Ο Hodder πιστεύει ότι οι αρχαιολόγοι πρέπει να συνταιριάξουν ποικίλες οπτικές εάν θέλουν να ανταποκριθούν στο πολύπλοκο και αβέβαιο καθήκον τους: "να μεταφράσουν το νόημα των κειμένων του παρελθόντος στη σύγχρονή τους γλώσσα". Το 2003, ο Hodder, με συνεργάτη αυτή τη φορά τον Scott Hutson, επανέρχεται με μια τρίτη, ριζικά νέα έκδοση του έργου του. Αφαιρέθηκαν και προστέθηκαν κεφάλαια, ενώ ορισμένα άλλα αναθεωρήθηκαν πλήρως, έτσι ώστε το καινούργιο υλικό καλύπτει τη μισή σχεδόν έκταση του βιβλίου. Οι συγγραφείς παρουσιάζουν και σχολιάζουν τις νεότερες εξελίξεις στις θεωρητικές διαμάχες του κλάδου: έτσι, πλάι στις συζητήσεις γύρω από τη συστημική θεωρία, τις δομιστικές και μαρξιστικές προσεγγίσεις ή τη φεμινιστική αρχαιολογία, πραγματεύονται επίσης ζητήματα όπως η θεωρία της δραστικότητας, η πολιτισμική ιστορία και η προσέγγιση της ενσωμάτωσης. Το νέο βιβλίο αποτελεί λοιπόν την καλύτερη εισαγωγή στην αρχαιολογική θεωρία, όπως αυτή διαμορφώνεται στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα, διατηρώντας ωστόσο μια ιδιαίτερη οπτική γωνία.