Αγροσυκιά: Ένα οικισμός των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων

Τα διάσπαρτα ερείπια στο λόφο "Πελίτι" ή "Καστρί" της Αγροσυκιάς (σήμερα δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Πέλλας) που προκαλούσαν το ενδιαφέρον, ζωντάνευαν στη φαντασία των κατοίκων της περιοχής και δημιουργούσαν θρύλους και παραδόσεις για κρυμμένους θησαυρούς της εποχής του Μ. Αλεξάνδρου, ήταν η αιτία που πολλοί θησαυροθήρες, αναζητώντας την τύχη τους, άνοιξαν λάκκους σε πολλά σημεία του οικισμού και κατέστρεψαν τμήματα τοίχων και τμήμα του πύργου Α στη νότια πλευρά του παλαιοχριστιανικού τείχους. Με τη δυναμική παρέμβαση της ΙΖ' ΕΠΚΑ Έδεσσας από το 1984 και μετά αποσοβήθηκε μεγαλύτερη καταστροφή. Η έναρξη όμως των ανασκαφικών ερευνών στον οικισμό σηματοδότησε και την γενικότερη τοπογραφική έρευνα της άγνωστης έως τότε Βόρειας Βοττιαίας. Οι δοκιμαστικές τομές που πραγματοποιήθηκαν στον οικισμό από τον αρχαιολόγο υπεύθυνο για την επαρχία Γιαννιτσών Παύλο Χρυσοστόμου σε διάφορα σημεία του οικισμού, είχαν αρχικά ως στόχους τον προσδιορισμό του χρόνου και την διάρκεια κατοίκησής του. Μετά τη διαπίστωση κατά τις ανασκαφικές περιόδους 1984-85, ότι ο οικισμός είχε κατοικηθεί διαχρονικά ήδη από τους προϊστορικού ς χρόνους, κρίθηκε απαραίτητη η συνεργασία με τον Ιωάννη Ασλάνη, ερευνητή στο Ινστιτούτο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, προκειμένου να μελετηθεί συστηματικότερα το υλικό της Νεολιθικής Χαλκολιθικής εποχής. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε από την αρχαιολόγο Αναστασία Χρυσοστόμου σωστική ανασκαφική έρευνα στην περιοχή του νεκροταφείου της εποχής του Σιδήρου στη θέση "Αμπέλια" βόρεια του οικισμού που συμπλήρωσε έως ένα σημείο τα ευρήματα παραδόσεων της εποχής του Σιδήρου από την ίδια περιοχή. Η δημοσίευση των αρχαίων ακίνητων και κινητών ευρημάτων της Αγροσυκιάς που χρονολογούνται στους προϊστορικούς και ιστορικούς χρόνους, είναι αποτέλεσμα συνεργασίας της ΙΖ' ΕΠΚΑ Έδεσσας και του ΙΕΡΑ/ΕΙΕ. Η συνεργασία, που, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, άρχισε μετά τις δύο πρώτες ανασκαφικές περιόδους (1984 και 1985) περιέλαβε επίσης μια διευκρινιστική ανασκαφική έρευνα από τους Παύλο Χρυσοστόμου και Ιωάννη Ασλάνη το έτος 1992. Το 1999 επιχειρήθηκε ακόμα μια ολιγοήμερη ανασκαφική έρευνα από τον Παύλο Χρυσοστόμου, που σκοπό είχε την αποκάλυψη του τείχους της νότιας πλευράς του λόφου και τη διαμόρφωση του αρχαιολογικού χώρου, καθώς και την επιβεβαίωση των ανασκαφικών δεδομένων στο ΝΑ. τμήμα του οικισμού, δυτικά της Πύλης. Η επεξεργασία του υλικού έγινε παράλληλα. Ο Ιωάννης Ασλάνης ανέλαβε τη μελέτη του νεολιθικού-χαλκολιθικού υλικού, η Αναστασία Χρυσοστόμου τη μελέτη του υλικού της εποχής του Σιδήρου και ο Παύλος Χρυσοστόμου τη μελέτη του υλικού των ιστορικών χρόνων. Με την ίδια σειρά γίνεται και η παρουσίαση των αποτελεσμάτων. [...] (από τον πρόλογο του βιβλίου)