Τέχνη ρητορική

Η "Ρητορική" είναι κείμενο με πρακτική στόχευση: είναι το εγχειρίδιο του ρήτορα, μέθοδος συγγραφής πολιτικών, δικανικών και επιδεικτικών λόγων. Όμως δεν είναι απλή συσσώρευση συνταγών επιτυχίας. Ο Αριστοτέλης δέχεται πως η ρητορική είναι σύστημα, με αυτάρκεια και μεθοδικότητα, το οποίο μπορεί να διατυπωθεί ως ολοκληρωμένη θεωρία, δηλαδή ως τέχνη, με την αρχαία έννοια του όρου. Η θέση αυτή αναγγέλλεται με το ξεκίνημα του έργου και υποστηρίζεται έμπρακτα, τρόπον τινά, με τον ίδιο το σχεδιασμό και την εκτέλεση της πραγματείας. Η "Ρητορική" είναι διπλό βιβλίο: εγχειρίδιο και φιλοσοφικό θεώρημα, εν ταυτώ. Καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου της, δηλαδή από τον 5ο π.χ. αι. έως τώρα, η θεωρία της ρητορικής υπήρξε σημείον αμφιλεγόμενον. Η πρόσληψη της Ρητορικής του Αριστοτέλη, το πώς δηλαδή αυτό το βιβλίο διαβάστηκε και πως αποτιμήθηκε στο πέρασμα του χρόνου, είναι σε μεγάλο βαθμό καθρέφτης αυτών των περιπετειών της ρητορικής θεωρίας. Ο μεσαίωνας την υποτίμησε και την αγνόησε, η Αναγέννηση την ξανά-ανακάλυψε, οι μοντέρνοι την εδόξασαν, αλλά, όπως φαίνεται, για τους λάθος λόγους: η "Ρητορική" του Αριστοτέλη φιλοδοξεί να είναι η λογική του δημόσιου λόγου, πολιτικού και δικανικού, οι μοντέρνοι είδαν σε αυτήν μια τεχνική της καλλιλογίας ή/και της εξαπάτησης του ακροατή. Αξιοσημείωτο είναι πως από τα τέλη 20ού αιώνα συντελείται μια ‘ρητορική στροφή’ στις επιστήμες του ανθρώπου και στη φιλοσοφία, όπου ως ρητορική νοείται κυρίως η θεωρία της διαβούλευσης, και όπου η συζήτηση και η έρευνα για τη "Ρητορική" του Αριστοτέλη κατέχει κεντρική θέση. Η "Ρητορική" είναι ένα επίκαιρο φιλοσοφικό βιβλίο. Η νεοελληνική μετάφραση του αρχαίου κειμένου, η εισαγωγή και η συνολική επιμέλεια του τόμου είναι του Παντελή Μπασάκου, ομότιμου καθηγητή φιλοσοφίας στο Πάντειο πανεπιστήμιο.