Ποιοι πρέπει να μας κυβερνούν

Φαίνεται πως εκείνοι που κατάντησαν την πολιτική ζωή της Ελλάδας στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα γνώριζαν πολύ καλά... τον Αριστοτέλη. Στα "Πολιτικά" ο Αριστοτέλης προβληματισμένος για το ποιο Πολίτευμα είναι το καλύτερο, περιγράφει τη Δημοκρατία και προβληματίζεται για αυτή, χωρίς ο ίδιος να την υιοθετεί. Για τον Αριστοτέλη το καλό πολίτευμα είναι το συμφέρον για την Πολιτεία κι έχει να κάνει με το κατά πόσο ένα πολίτευμα συντελεί στο να μπορέσει να κατακτήσει ο κάθε πολίτης το κατά τον φιλόσοφο ύψιστο αγαθό, την Ευδαιμονία, που δεν είναι ούτε ο πλουτώ, ούτε η ηδονή, αλλά κάτι σχετικό και διαφορετικό για κάθε άνθρωπο. Η Ηδονή είναι το φυσικό της επακολούθημα και ο Πλούτος η συνήθης προϋπόθεση της. Στο κοινωνικό κλίμα όμως, που κάθε άλλο παρά αθώα καλλιεργήθηκε από το 1981 μέχρι σήμερα και αυτοαποκλήθηκε με τον ασαφή όρο «lifestyle» ο πολίτης δε πρέπει να ξέρει, ούτε να μάθει ποτέ τι στ' άλήθεια θέλει και τι είναι εκείνο που τον κάνει πραγματικά αποδεκτό και ευτυχισμένο. Με όρους Αριστοτέλη το Lifestyle είναι ότι δένει τα μάτια ώστε κάποια από τα μέσα της Ευδαιμονίας να γίνουν αυτοσκοπός και ο νοητικός και ψυχικός κόσμος του πολίτη να μείνει στάσιμος ώστε ούτε καν να μπορέσει να διανοηθεί τι μπορεί να είναι ο εξαιρετικά προσωπικός στόχος της Ευδαιμονίας του. Αντιθέτως οι ατομικές λύσεις ευτυχίας, η αρετή , η αξιοπρέπεια, η ηθική, η γνώση, το κοινό καλό, το υπέρτατο αγαθό, η φιλοσοφημένη ζωή χλευάζονται διαρκώς, έντονα και με κάθε τρόπο χαρακτηρίζονται ως επιλογές αποτυχημένων(losers), αφελών και συντηρητικών. [...] Ποιος πρέπει, άραγε, να κυβερνά; Ο λαός; Οι πλούσιοι; Οι γενικής αποδοχής, Ο ικανότερος; Ένας φωτισμένος δικτάτορας; Καθεμία από αυτές τις λύσεις εμφανίζει την ίδια αδυναμία με τις υπόλοιπες. Οπότε τι θα πρέπει να επιλέξουμε; [...] [...] Δεν είναι όμως κι ανόητο οι μετριότητες να παίρνουν τις αποφάσεις για θέματα σημαντικά κι όχι οι ξεχωριστοί πολίτες; Όπως επίσης το ότι ο έλεγχος και η εκλογή των αρχόντων, έργα σπουδαιότατα, να ανατίθενται συχνά στο λαό; Και κυρίαρχος όλων να καθίσταται έτσι η εκκλησία του δήμου; Και στην εκκλησία να συμμετέχουν, να διασκέπτονται για το κοινό καλό και να δικάζουν, ανάμεσα στους χρηστούς, και πολίτες της κατωτάτης υποστάθμης και οποιασδήποτε ηλικίας; Και αρκεί έναντι αυτού το ότι ως ταμίες, πολίτες, στρατηγοί και λοιποί λειτουργοί εκλέγονται άτομα από ανώτερες κοινωνικές τάξεις; Από την άλλη πλευρά όμως, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι ο θεσμός αυτός ίσως να είναι και ορθός. Επειδή ούτε ο δικαστής, ούτε το βουλευτής, ούτε το μέλος της εκκλησίας του δήμου είναι μεμονωμένα άρχων, αλλά μόνο μια απλή μονάδα ενός σώματος, κι αυτό είναι που άρχει. Οπότε, τελικά επί του λαού κυριαρχούν ο Δήμος, η Βουλή και το Δικαστήριο, ως σώματα που απαρτίζονται από πολλά άτομα, των οποίων συνολικά το εισόδημα είναι πολύ πιο μεγαλύτερο από όλων εκείνων οι οποίοι τους εξέλεξαν. Όσο για το αρχικό μας ερώτημα, δηλ. το Ποιοι πρέπει να μας κυβερνούν, είναι προφανές ότι άλλη απάντηση δεν υπάρχει, εκτός από το ότι: Θα πρέπει να μας κυβερνούν οι χρηστοί νόμοι! Κι από εκεί και περα, είτε ο άρχοντας είναι ένας, είτε μιλάμε για περισσότερους, πρέπει να έχει το δικαίωμα να εφαρμόζει δικές του λύσεις μόνο στις λεπτομέρειες, τις οποίες οι νόμοι δεν είναι δυνατό να ρυθμίσουν με ακρίβεια. Και, φυσικά, υπάρχουν τέτοιες περιπτώσεις, γιατί δεν είναι εύκολο να νομοθετήσει κανείς για όλα. Εντούτοις το θέμα για το πώς πρέπει να είναι ο νόμοι ώστε να τους χαρακτηρίζουμε «χρηστούς» δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμη κι έτσι η αρχική απορία μας παραμένει, από αυτή την πλευρά της, άλυτη. Όμως, όπως συμβαίνει με τα πολιτεύματα, έτσι και με τους νόμους, αναγκαστικά είναι φαύλοι ή καλοί, δίκαιοι ή άδικοι. Είναι όμως και το εξής φανερό: ΄Οτι οι νόμοι στα σωστά πολιτεύματα πρέπει αναγκαστικά να είναι δίκαιοι, όπως ότι τα φαύλα πολιτεύματα είναι φαύλα, επειδή οι νόμοι τους δεν είναι δίκαιοι.