Καλλιεργώντας τη φιλαναγνωσία

Ο ρόλος του βιβλίου και της ανάγνωσης αποδεικνύεται καταλυτικός για την ολοκλήρωση του ανθρώπου, για την κοινωνική και επιστημονική του ανέλιξη, για την κοινωνικοποίησή του, για τον εσωτερικό του αναστοχασμό, για τη σχέση του με τον εαυτό του και με τους άλλους, για την αισθητική του απόλαυση. Ωστόσο, αν και η καλλιέργεια της αγάπης για το διάβασμα θα πρέπει να αποτελεί κεντρικό άξονα της πολιτιστικής και εκπαιδευτικής πολιτικής μιας χώρας, τα ελλείμματα των αναγνωστικών πολιτικών που διαπιστώνονται στην Ελλάδα, τόσο στο ευρύτερο όσο και στο στενότερο περιβάλλον της ανάγνωσης, απαιτούν επιτακτικά τη διεύρυνση του διαλόγου και την προβολή της δυναμικής των διαφορετικών πεδίων (οικογένεια, εκπαίδευση, βιβλιοθήκες, Μ. Μ. Ε.) μέσω των οποίων μπορεί να ασκηθεί κάθε φιλαναγνωστική πολιτική. Με τον παρόντα τόμο επιδιώκουμε ακριβώς να συμβάλουμε ουσιαστικά στον εμπλουτισμό της υπάρχουσας προβληματικής για τα ζητήματα της φιλαναγνωσίας, διερευνώντας σε βάθος την πολυπαραγοντική φύση τους και αναζητώντας ρεαλιστικές αλλά αποτελεσματικότερες πολιτικές/πρακτικές προώθησής τους. Πανεπιστημιακοί καθηγητές, εκπρόσωποι ελληνικών και ξένων φορέων, επιστήμονες, μελετητές και ερευνητές, βιβλιοθηκονόμοι, εκπαιδευτικοί της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης που ασχολούνται με θέματα βιβλίου και ανάγνωσης καταθέτουν τις απόψεις, τις γνώσεις και την εμπειρία τους, συνεισφέροντας εποικοδομητικά στη διεύρυνση του διαλόγου για τη φιλαναγνωσία και στην ανάδειξη της δυναμικής των παραγόντων που την επηρεάζουν. Σε εποχές δύσκολες και σε καιρούς αμήχανους, οι συνέργειες που απαιτούν τα ζητήματα της φιλαναγνωσίας θα μας βοηθήσουν να παραμείνουμε όρθιοι και ενεργοί. Οι μελέτες που περιλαμβάνονται στον παρόντα τόμο απευθύνονται σε όλους όσοι εμπλέκονται θεωρητικά ή πρακτικά με την ανάγνωση και το παιδί, προσδοκώντας να τους ενεργοποιήσουν και να τους ευαισθητοποιήσουν ακόμη περισσότερο για ζητήματα που θεωρούνται αυτονόητα, αλλά απαιτούν συνεχή επαγρύπνηση, όπως είναι, για παράδειγμα, το δικαίωμα όλων στην ανάγνωση. Ειδικότερα, όμως, αφορούν τους εκπαιδευτικούς της πράξης, προσφέροντάς τους -με προτάσεις "διδασκαλίας" και συγκεκριμένες εφαρμογές προγραμμάτων- σημαντικό υλικό για τη θεωρητική τους κατάρτιση και, κυρίως, για τους τρόπους καλλιέργειας της ανάγνωσης και της αρτιότερης διδακτικής αξιοποίησής της στο σημερινό σχολείο. Περιεχόμενα: ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄. Από την ανάγνωση στη φιλαναγνωσία: Θεωρητικές αναζητήσεις Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, "Η φιλαναγνωσία και η αναγκαιότητα καλλιέργειάς της" Δημήτρης Πολίτης, "Από την ανάγνωση στη φιλαναγνωσία: Οι μεταφορές του νοήματος και η διαλεκτική της απόλαυσης" Γιάννης Σ. Παπαδάτος, "Ανιχνεύοντας ένα ευέλικτο σύστημα φιλαναγνωσίας για το σχολείο της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης: Η φιλαναγνωσία υπό το φως της οικοσυστημικής θεωρίας" Μένη Κανατσούλη, "Παιχνίδι και φιλαναγνωσία για παιδιά προσχολικής ηλικίας" Διαμάντη Αναγνωστοπούλου & Μαριάννα Μίσιου, "Η κατασκευή της ‘εσωτερικής βιβλιοθήκης’ του αναγνώστη ως μοχλού ανάπτυξης και εδραίωσης της φιλαναγνωσίας" Αγγελική Γιαννικοπούλου, "Από το περικείμενο στο κείμενο: Η σπουδαιότητα των περικειμενικών στοιχείων στην ανάγνωση του εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου" Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, "Φιλαναγνωσία και δημιουργική γραφή" ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄. Η φιλαναγνωσία στην εκπαίδευση Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, Βασιλική Α. Φελούκα, "Οι αναγνωστικές προτιμήσεις των μαθητών Δημοτικού Σχολείου και οι μεταξύ τους σχέσεις" Γεώργιος Παπαντωνάκης, Δέσποινα Κώτη-Παπαντωνάκη, Ηλίας Αθανασιάδης, "Φιλαναγνωσίας ένεκεν λόγος ανακεφαλαιωτικός και επαναληπτικός" Τασούλα Τσιλιμένη, "Πρακτικές για την καλλιέργεια της βιβλιοφιλίας και φιλαναγνωσίας στην προσχολική εκπαίδευση" Σοφία Γαβριηλίδου, "Η γραμματική της φιλαναγνωσίας στη χώρα του Ροντάρι" Πέτρος Πανάου, Χαράλαμπος Βρασίδας, "Το πρόγραμμα Lifelong Readers και η προώθηση της φιλαναγνωσίας σε επίπεδο ολόκληρης σχολικής μονάδας" Φανή Τσιαμπάση, "Η προώθηση της ανάγνωσης στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Ο λόγος στους εκπαιδευτικούς" Κώστας Κατσουλάρης, "Καινοτόμες δράσεις ενίσχυσης της φιλαναγνωσίας των μαθητών -Το αποτύπωμα μιας σύνθετης παρέμβασης" Μαριάνα Σπανάκη, "Διαθεματικότητα και φιλαναγνωσία: Αναγνωστικές πρακτικές φοιτητριών και φοιτητών και ελεύθερη επιλογή παιδικών και νεανικών βιβλίων λογοτεχνίας" Βίκυ Πάτσιου, Τζίνα Καλογήρου, "Διαβάζοντας λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο" Δήμητρα Παπαδημητρίου, Ελένη Κυριακοπούλου, "Φιλαναγνωστικές δράσεις με επίκεντρο την πολιτιστική κληρονομιά του σχολείου και ένα βιβλίο γνώσεων" Ευγενία Μαγουλά, Κωνσταντία Παπαγιαννακοπούλου, "Δράσεις φιλαναγνωσίας σε πολυπολιτισμικά σχολικά περιβάλλοντα" Δήμητρα Χαντζάκου, "Λέσχη ανάγνωσης - κοινότητα αναγνωστών: Εναλλακτική πρόταση συγκρότησης και λειτουργίας μιας Λέσχης Ανάγνωσης στο Δημοτικό Σχολείο" Σίσσυ Τσιφλίδου, "Φιλαναγνωστικές δραστηριότητες πάνω στην εκτενή ανάγνωση ενός εικονογραφημένου βιβλίου στην τάξη: Όταν η απόλαυση συνδυάζεται με την εμβάθυνση στην ανάγνωση" Βασιλική Μιχαηλίδου, "Παιχνίδια σε ανοιχτές ‘παρέες’ βιβλίων - Μια πρόταση για την αξιοποίηση του βιβλίου στο νηπιαγωγείο" ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄. Το περιβάλλον της ανάγνωσης Άννα-Μαρία Χριστοπούλου, Ανδρέας Καρακίτσιος, "Φιλαναγνωστικές δράσεις στο χώρο του νοσοκομείου" Ελευθερία Γιαπανίδου, Ελπίδα Δρακάκη, Κωνσταντινιά Ζανίδου-Σαουλίδου, Φωτεινή Ιερεμιάδου, Ελένη Παπανικολάου, Ζαχαρούλα Πούλου, "Δράσεις προώθησης της φιλαναγνωσίας σε εξωσχολικά περιβάλλοντα: Καταγραφή, αξιολόγηση, πρόταση" Σωτηρία Καλασαρίδου, "Η αναγνωστική συμπεριφορά παιδιών και εφήβων στις δημοτικές βιβλιοθήκες της Θεσσαλονίκης" Σωκράτης Καμπουρόπουλος, "Η συμβολή των εκδοτικών οίκων στην παραγωγή και στην κυκλοφορία του παιδικού βιβλίου στην Ελλάδα" Αγγελική Αθανασοπούλου, "’Κοινός Τόπος’: Ο ρόλος και η δυναμική των βιβλιοθηκών. Ενεργητική ανάγνωση και δράσεις" Χαρά Μπρίντεζη, "Η προώθηση της φιλαναγνωσίας ως πρωταρχικός σκοπός των βιβλιοθηκων: Οι δραστηριότητες της βιβλιοθήκης του Ιδρύματος Ευγενίδου" Σπύρος Πιέρρος, "Η Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης αγαπάει την ανάγνωση" Ευαγγελία Αναγνώστου, Ειρήνη Βοκοτοπούλου, "Future Library: Διαδρομές με πυξίδα τη βιβλιοθήκη" ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄. Ευρωπαϊκές πολιτικές για τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού Jacques Vidal-Naquet, "Le Centre national de la litterature, un service specialise de la Bibliotheque national de France au service de la promotion de la litterature pour la jeunesse et du developpement de la lecture des enfants et des jeunes" Gerlinde Buck, "Germany as a country of readers: A short overview" Stefania Manetti, "Cultivating the love for reading: Reality and perspectives" Κατρίν Βελισσάρη, "Πολιτικές φιλαναγνωσίας στην Ελλάδα (1994-2012)" ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε΄. Πολιτικές ανάγνωσης Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, "Στρογγυλό Τραπέζι: Πολιτικές ανάγνωσης" Ειρήνη Βοκοτοπούλου, "Καλλιέργεια της ανάγνωσης: Η έννοια της βιβλιοθήκης στο προσκήνιο" Μυρσίνη Ζορμπά, "Δημόσιες πολιτικές ανάγνωσης: Πού συναντούν τον αναγνώστη;" Σωκράτης Καμπουρόπουλος, "Αναγνώστες και μη-αναγνώστες στον ενήλικο πληθυσμό: Τι δείχνουν (και πώς ερμηνεύονται) τα δεδομένα της έρευνας πεδίου" Άβα Χαλκιαδάκη, "Πολιτικές για την προώθηση της ανάγνωσης στα παιδιά: Τα μεγάλα ελλείμματα και οι μεγάλες προκλήσεις" ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ΄. Η φιλαναγνωσία στα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημήτρης Πολίτης, "Στρογγυλό Τραπέζι: Η φιλαναγνωσία στα Παιδαγωγικά Τμήματα" Διαμάντη Αναγνωστοπούλου, "Η φιλαναγνωσία στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου" Βενετία Αποστολίδου, "Καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στην Παιδαγωγική σχολή του ΑΠΘ" Αγγελική Γιαννικοπούλου, "Η φιλαναγνωσία στο ΤΕΑΠΗ του Πανεπιστημίου Αθηνών" Αλεξάνδρα Ζερβού, "Διαμορφώνοντας αναγνώστες στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Κρήτης" Τριαντάφυλλος Η. Κωτόπουλος, "Η δημιουργική γραφή ως γνωστικό αντικείμενο: Οι ιδιαιτερότητες του εργαστηρίου" Χ. Μ. Νιφτανίδου, "Η καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στο ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Πατρών" Σούλα Οικονομίδου, "Η φιλαναγνωσία στο ΤΕΕΠΗ του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης" Βίκυ Πάτσιου, Τζίνα Καλογήρου, "Διαβάζοντας λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο" Δημήτρης Πολίτης, "Η φιλαναγνωσία στο ΤΕΕΑΠΗ του Πανεπιστημίου Πατρών" Μαριάνα Σπανάκη, "Η φιλαναγνωσία στα Παιδαγωγικά Τμήματα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων" Τασούλα Τσιλιμένη, "Δράσεις φιλαναγνωσίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας"