Η έρημη γη

Ένα από τα διασημότερα κείμενα των νεότερων χρόνων, ένα θεμελιακό ποίημα του 20ού αιώνα σε δίγλωσση έκδοση, σύγχρονη μετάφραση και πλούσια σχόλια που φωτίζουν το περιεχόμενο κι αναδεικνύουν τη σημασία του για τη σύγχρονη λογοτεχνία. Η "Έρημη Γη" εκδόθηκε το 1922, το "θαυμαστό έτος" της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, όπως ονομάστηκε, αφού την ίδια χρονιά εκδόθηκαν επίσης ο Οδυσσέας του Τζόις και Οι ελεγείες του Ντουίνο του Ρίλκε. Είχε μάλιστα τόση επίδραση όσο κανένα άλλο ποίημα εκείνη τη χρονιά. Ο πρώτος αναγνώστης του, ο Έζρα Πάουντ, το χαρακτήρισε "από τις σπουδαιότερες σελίδες που γράφτηκαν ποτέ στην αγγλική γλώσσα" και "νομιμοποίηση του μοντερνιστικού αιτήματος". "Οι νεότερες γενεές", είδαν σε αυτό, όπως έγραψε ο Τάκης Παπατσώνης, "την πιο πιστή και μορφικά την πιο τέλεια προσαρμοσμένη απεικόνιση ενός κόσμου που κατέρρευσε και σάπισε, που έχασε την έννοια της κάθε αξίας κι αποξενώθηκε από το οποιοδήποτε ιδανικό". Λίγο μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο κόσμος παρουσιάζεται σαν μία έρημη γη "στην οποία κάθε εμπειρία χρωματίζεται από το κυρίαρχο αίσθημα του εν ζωή θανάτου", όπως γράφει ο Συμεών Σταμπουλού, και όπου παρηγοριά αναζητάται μόνο "στους ήσκιους". Με δεκάδες φωνές, και πολυάριθμες αναφορές στην παγκόσμια λογοτεχνία, κράμα απελπισίας, σάτιρας, προφητείας, το πενταμερές ποίημα "θυμίζει", συνεχίζει ο μεταφραστής του, "μοντερνιστικό μοντάζ σε μια εποχή που ο κινηματογράφος δεν είχε αναγάγει ακόμη τη συρραφή εικόνων σε τέχνη. Αν ο Τζέιμς Τζόυς εικονίζει τις μεταβολές μιας συνείδησης μέσα σε μια μέρα, ή ο Πωλ Βαλερύ σε μια νύχτα, ο Έλιοτ συρράπτει σε τετράδιο τις μεγάλες ρωγμές και τα χάσματα της γηρασμένης ηπείρου μας στα τελευταία 2.000 χρόνια".