Ύμνος του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου

Ο YΜΝΟΣ ΣΤOΝ AΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ του Ρωμανού Μελωδού, μολονότι αναφέρεται στο μαρτύριο του αγίου Δημητρίου, στόχο του έχει την απαλλαγή μερίδας των Θεσσαλονικέων από την κακοδοξία του Μανιχαϊσμού και την παραμονή στο Ορθόδοξο δόγμα. Ο Ρωμανός, έχοντας ως πρότυπο τα Πάθη του Χριστού, μετέτρεψε με ποιητικό τρόπο τον άγιο Δημήτριο από «κωνσταντίνειο» μάρτυρα σε «ιουστινιάνειο» ομολογητή, καθιερώνοντας τον εντολέα αυτής της μετατροπής και μέντορά του Ιουστινιανό Α (527-565) σε δεύτερο κτήτορα της βασιλικής του Αγίου Δημητρίου. Στο βιβλίο αναλύονται με φιλολογικό και λογοτεχνικό τρόπο ποιητικές εκφράσεις του Ρωμανού, ως και η έξοχη ικανότητά του να αποδίδει ψυχογραφικά χαρακτήρες και ιστορικά πρόσωπα και να περιγράφει με δραματικό και θεατρικό τρόπο καταστάσεις. Επισημαίνονται επίσης παραστάσεις που είδε και τοπογραφικά ζητήματα της Θεσσαλονίκης που γνώριζε ο Ρωμανός. Η αρχαιολογική, τοπογραφική και λογοτεχνική προσέγγιση του Ύμνου ελέγχει ως μονομερή τη φιλολογική αμφισβήτηση της γνησιότητάς του ως έργου του. Παρ’ όλ’ αυτά, τοιχογραφία που ο χρόνος διέσωσε σε βυζαντινό ναό της Θεσσαλονίκης απεικονίζει απερίφραστα την πανηγυρική εκφώνηση του Ύμνου από άμβωνος μέσα στη βασιλική του Αγίου Δημητρίου από τον ίδιο τον Ρωμανό το 534 και εντάσσει οριστικά τον Ύμνο στο corpus των διασωθέντων κοντακίων του.